กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด รหัสโครงการ : R000000669 ชื่อโครงการ (ภาษาไทย) : การพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ผู้สูงอายุในอนาคต : จังหวัดนครสวรรค์ ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ) : Developing and Improving Working Skills to Create Income Security for the elderly In the Future: Nakhon SawanProvince คำสำคัญของโครงการ(Keyword) : ทักษะการทำงาน, หลักประกันรายได้, แรงงานผู้สูงอายุ หน่วยงานเจ้าของโครงการ : คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ > สาขาวิชารัฐศาสตร์ ลักษณะโครงการวิจัย : โครงการวิจัยเดี่ยว ลักษณะย่อยโครงการวิจัย : ไม่อยู่ภายใต้แผนงานวิจัย/ชุดโครงการวิจัย ประเภทโครงการ : โครงการวิจัยใหม่ สถานะของโครงการ : propersal งบประมาณที่เสนอขอ : 175000 งบประมาณทั้งโครงการ : 175,000.00 บาท วันเริ่มต้นโครงการ : 01 ตุลาคม 2567 วันสิ้นสุดโครงการ : 30 กันยายน 2568 ประเภทของโครงการ : การวิจัยพื้นฐาน กลุ่มสาขาวิชาการ : สังคมศาสตร์ สาขาวิชาการ : สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ กลุ่มวิชาการ : อื่นๆ ลักษณะโครงการวิจัย : ระดับชาติ สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ : ไม่สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ สร้างความร่วมมือประหว่างประเทศ GMS : ไม่สร้างความร่วมมือทางการวิจัยระหว่างประเทศ นำไปใช้ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา : นำไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนาณภาพการศึกษา เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต : ไม่เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต ความสำคัญและที่มาของปัญหา : ประเทศไทยกําลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุโดยปัจจุบันสถิติผู้สูงอายุไทย ปีพ.ศ. 2565 พบว่า ประชากรที่มีอายุ 60 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป สัญชาติไทยมีจํานวนร้อยละ 18.3 ของจํานวน ประชากรทั้งหมด (กรมกิจการผู้สูงอายุ, 2566) ทําให้อัตราการพึ่งพิงของผู้สูงอายุต่อประชากรวัยทํางานเพิ่มขึ้นหรือกล่าวได้ว่าครอบครัวหรือลูกหลานต้องรับภาระเพิ่มขึ้น สําหรับผู้สูงอายุบางส่วนที่ไม่มีครอบครัวหรือลูกหลานดูแลจําเป็นต้องพึ่งพาสวัสดิการหรืองบประมาณของภาครัฐ (ศูนย์วิจัยกสิกรไทย, 2564) การเพิ่มขึ้นของประชากรสูงอายุอย่างรวดเร็วและต่อเนื่องส่งผลกระทบต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ อีกทั้งยังส่งผลต่องบประมาณของภาครัฐที่ใช้ในการจัดสวัสดิการสังคมในภาพรวมด้านต่าง ๆ ได้แก่ การศึกษา (Education) สุขภาพอนามัย (Health) ที่อยู่อาศัย (Housing) การทํางาน การมีรายได้ (Employment and Income Maintenance) ความมั่นคงทางสังคม (Social Security) บริการสังคม (Social Services) และนันทนาการ (Recreation) นอกจากนี้ รูปแบบการอยู่อาศัยของครอบครัวไทยก็เปลี่ยนแปลง ไปจากในอดีต โดยครอบครัวมีขนาดเล็กลงเหลือจํานวนสมาชิกเฉลี่ย 3 คนต่อครอบครัว แนวโน้มการอยู่คนเดียวมีจํานวนเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะในวัยสูงอายุ คนวัยหนุ่มสาวยุคใหม่มีแนวโน้มแต่งงานช้าลงเรื่อย ๆ และนิยมมีบุตรน้อยลง หรือบางส่วนแต่งงานแต่ไม่มีบุตร จึงทําให้ประเทศไทยมีสัดส่วนเด็กเกิดน้อย ส่งผลให้ประชากรที่จะเติบโต ไปทดแทนวัยแรงงานมีจํานวนลดลง ทําให้สัดส่วนวัยแรงงานลดลงอย่างต่อเนื่อง อัตราส่วนพึ่งพิงของวัยสูงอายุเพิ่มขึ้น โดยในปี 2583 คาดว่าวัยแรงงาน 1 คน ต้องเลี้ยงดูผู้สูงอายุ 0.6 คน หรือเกือบเท่าตัว ทําให้มองเห็นภาพในอนาคตของสังคมไทยที่ประชากรวัยแรงงานในปัจจุบัน จะกลายเป็นกลุ่มผู้สูงอายุขนาดใหญ่ในอนาคต และคนกลุ่มนี้ นอกจากต้องเลี้ยงดูตนเองแล้ว ยังต้องมีภาระในการเลี้ยงดูบิดามารดาที่เป็นผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นอีกด้วย จากสถานการณ์ ทางด้านประชากร เศรษฐกิจ และสังคมของประเทศ จึงทําให้ประเทศไทย ต้องมีการเตรียมความพร้อมรับมือกับ ประเด็นท้าทาย และกําหนดมาตรการรองรับสังคมสูงวัย ทั้งในระดับสมบูรณ์และระดับสุดยอด ทุกมิติทั้งด้านเศรษฐกิจ สภาพแวดล้อม สุขภาพและสังคม ให้มีความครอบคลุมทั้งในปัจจุบันและอนาคตระยะยาว (จารุวรรณ ศรีภักดี, 2565) การเตรียมความพร้อมในการก้าวเข้าสู่วัยผู้สูงอายุจึงเป็นเรื่องที่มีความจําเป็น เพื่อลดภาระให้กับลูกหลานและลดการพึ่งพางบประมาณของรัฐ เพิ่มคุณภาพชีวิตให้กับผู้สูงอายุ และหากพิจารณาอย่างรอบด้านแล้วจะพบว่ากลุ่มแรงงานผู้สูงอายุ คือกลุ่มแรงงานของผู้มีการสะสมประสบการณ์ทํางาน ผ่านกระบวนการเรียนรู้มาตลอดช่วงอายุงาน จึงถือเป็นกลุ่มแรงงานที่ยังคงมีศักยภาพมีความพร้อมที่จะทํางานได้ต่อไป โดยข้อดีของแรงงานผู้สูงอายุนอกจากการ มีประสบการณ์ทํางานที่ดีแล้ว ยังมีความสุขุมรอบคอบ ละเอียดถี่ถ้วนเมื่อเทียบกับกลุ่มแรงงานวัยหนุ่มสาว นอกจากนี้การจ้างแรงงานผู้สูงอายุยังเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทําให้พนักงานเกิดความรักความผูกพันกับองค์กรมากขึ้น เนื่องจากพนักงานมองว่าในอนาคตตนเองจะได้รับการดูแลจากองค์กรเป็นอย่างดี จึงทําให้เกิดความตั้งใจในการทํางานเพิ่มมากขึ้น รวมถึงเกิดความจงรักภักดีต่อองค์กร นอกจากนี้ยังเป็นการช่วยให้องค์กรลดค่าใช้จ่ายในการจัดกิจกรรมเพื่อรักษาพนักงาน (Retention) และกิจกรรมเพื่อส่งเสริมให้พนักงานทุ่มเทให้กับองค์กรได้อีกด้วย (ธีร์ธรรม วุฑฒิวัตรชัยแก้ว, 2559) สอดคล้องกับสํานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (2561) ที่กล่าวถึงข้อดีของการต่ออายุงานวัยเกษียณว่า นอกจากกลุ่มแรงงานสูงอายุจะมีความพร้อมด้านวัยวุฒิและคุณวุฒิแล้ว ยังเป็นผู้มีประสบการณ์ที่สามารถถ่ายทอดไปสู่คนรุ่นหลังได้ จึงถือเป็นประโยชน์ที่เกิดกับองค์กรที่ได้แรงงานที่มีทักษะ มีประสบการณ์ และทําให้องค์กรไม่ต้องสร้างคนใหม่เป็นการลดภาระค่าใช้จ่ายได้ด้วย รวมถึงเป็นการช่วยเหลือสังคมผู้สูงอายุให้มีงานทํามีรายได้ พึ่งพาตนเองได้โดยไม่ต้องเป็นภาระของสังคมหรือของรัฐบาล ทําให้ประชากรวัยแรงงานมีแรงกดดันด้านการสร้างผลิตภาพให้ประเทศมากขึ้น ประเทศจะขาดแคลนแรงงาน รวมไปถึงทําให้เกิดวิกฤติการคลังจากภาระรัฐบาล ด้านสวัสดิการผู้สูงอายุและการเก็บภาษีที่ลดลงด้วยดังนั้น เพื่อลดผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจากภาวะสังคมสูงวัย จึงควรส่งเสริมให้ผู้สูงอายุและผู้ที่กําลังจะเข้าสู่วัยสูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีโดยจากแนวคิดพฤฒพลัง (Active Ageing) องค์การอนามัยโลก ได้อธิบายถึงองค์ประกอบสําคัญของการเป็น Active Ageing 3 ประการ คือ การมีสุขภาพดีมี หลักประกันและความมั่นคงในชีวิต รวมถึงมีส่วนร่วมและมีคุณค่าทางสังคม ซึ่งจะนําไปสู่การเป็นผู้สูงอายุที่ยังคุณประโยชน์(Productive Ageing) ยังคงมีส่วนร่วมในกําลังแรงงาน ซึ่งจะส่งผลให้ผู้สูงอายุมีความมั่นคงทางรายได้ และสามารถแก้ปัญหาภาวะขาดแคลนแรงงานของประเทศ และลดภาระพึ่งพิงสวัสดิการจากภาครัฐได้ปัจจุบัน ประเทศไทยก็มีนโยบายและมาตรการส่งเสริมการทํางานของผู้สูงอายุเช่นกัน โดยกระทรวงแรงงานได้จัดทําแนวปฏิบัติสําหรับสถานประกอบการที่จ้างงานผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป จะต้องให้ค่าตอบแทนขั้นต่ำ 45 บาทต่อชั่วโมง ระยะเวลาการทํางานต่อวันไม่เกิน 7 ชั่วโมงต่อวัน (สํานักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ, 2564) การสํารวจการทํางานของผู้สูงอายุในปี 2562 พบว่าผู้สูงอายุส่วนใหญ่ทํางานในภาคนอกระบบ และแนวโน้มการประกอบอาชีพไม่มีการเปลี่ยนแปลงมากนัก โดยประมาณครึ่งหนึ่งของผู้สูงอายุเป็นผู้ปฏิบัติงานที่มีฝีมือในด้านเกษตร รองลงมาประมาณเกือบ 1 ใน 4 คือผู้ที่เป็นพนักงานบริการและผู้จําหน่ายสินค้าสอดคล้องกับข้อมูลที่พบว่า ตลอด 10 ปีที่ผ่านมาสถานภาพการทํางานของผู้สูงอายุประมาณร้อยละ 80 เป็นผู้ที่ประกอบธุรกิจส่วนตัวโดยไม่มี ลูกจ้าง รวมถึงเป็นผู้ที่ช่วยธุรกิจครัวเรือนโดยไม่ได้รับค่าจ้าง มีเพียงผู้สูงอายุร้อยละ 10 เท่านั้นที่ทํางานเป็นลูกจ้าง ในระบบทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ขณะที่สํานักงานสถิติแห่งชาติได้ทําการสํารวจเมื่อปี 2563 พบว่า แรงงานสูงอายุ (ผู้มีงานทําอายุ 60 ปีขึ้นไป) เป็นแรงงานในระบบประมาณ 6 แสนคน คิดเป็นเพียงร้อยละ 3.50 จากผู้มีงานทําในระบบทั้งหมดแต่กลุ่มผู้สูงอายุที่ทํางานเป็นแรงงานนอกระบบมีสูงถึงประมาณ 4 ล้านคน หรือคิดเป็นร้อยละ 20.10 จากผู้มีงานทํานอกระบบทั้งหมดและได้เสนอแนะให้มีการพัฒนาทักษะแรงงานผู้สูงอายุในระยะ 5-10 ปีนี้ซึ่งแนวโน้มของทักษะที่จําเป็นของแรงงานในภาพรวมในอนาคต มีหลายประการที่จะต้องมีพื้นฐานความรู้อย่างรอบด้าน ทักษะด้านการเรียนรู้และนวัตกรรม ทักษะด้านข้อมูลสื่อและการใช้เทคโนโลยีทักษะการใช้ชีวิตและทักษะในอาชีพ ในขณะเดียวกันผู้สูงอายุเองต้องมีการเตรียมตัวและปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลง เพื่อให้สามารถมีโอกาสทํางานได้ตามความต้องการของตนเอง และมีความจําเป็นต้องศึกษาความต้องการขององค์กรหรือนายจ้างว่า ต้องการจ้างงานผู้สูงอายุที่มีทักษะแบบใด ซึ่งจะทําให้ผู้สูงอายุรวมถึงผู้ที่อยู่ในวัยใกล้เกษียณสามารถพัฒนาหรือเติมเป็นทักษะนั้นได้ (มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย, 2564) ข้อเสนอเชิงวิชาการการพัฒนาทักษะการทํางาน (RE-SKILL and UP-SKILL) เพื่อสร้างหลักประกันรายได้ผู้สูงอายุ โดย มนทกานต์ ฉิมมามี และชลธิชา อัศวนิรันดร สถาบันวิจัยสังคมและวิทยาลัยประชากรศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ ธนานนท์ บัวทอง คณะสังคมวิทยาลัยและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้ยกตัวอย่างการศึกษาเรื่องรูปแบบการจ้างงานผู้สูงอายุในภาคเอกชนของไทย: ความยืดหยุ่นผลิตภาพ และการคุ้มครองที่ดําเนินการเก็บข้อมูลในบริษัทเอกชนที่มีการรับผู้สูงอายุเข้าทํางานทั้งหมด 8 แห่ง พบว่า ส่วนใหญ่บริษัท จะจ้างงานผู้สูงอายุในตําแหน่งที่เน้นการใช้ทักษะการบริการ การสื่อสาร การประสานงาน มากกว่าตําแหน่งงานที่ใช้ ความเชี่ยวชาญเฉพาะทางหรือความชํานาญเป็นพิเศษ เช่น ตําแหน่งดูแล แนะนําลูกค้า พนักงานบริการลูกค้า ซึ่งตําแหน่งงานนี้เป็นตําแหน่งที่มีความใกล้ชิดลูกค้า หรือผู้มารับบริการ จําเป็นต้องมีการสื่อสาร การประสานงานกับส่วนงานต่าง ๆ อยู่บ่อยครั้ง ทําให้บริษัทมีความต้องการจ้างงานผู้สูงอายุที่มีประสบการณ์ ใจรักงานบริการมาทํางานในตําแหน่งเหล่านี้แต่ในขณะเดียวกันผู้สูงอายุเองต้องมีการเตรียมตัวและปรับตัวต้อการเปลี่ยนแปลง เพื่อให้ สามารถมีโอกาสทํางานได้ตามความต้องการของตนเอง ทักษะหรือศักยภาพที่สําคัญที่ผู้สูงอายุต้องเตรียมพร้อม ประกอบด้วย ทักษะด้านเทคโนโลยี ทักษะด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น งานฝีมือ และการถ่ายทอดองค์ความรู้ทักษะด้านวิชาชีพต่าง ๆ ที่จําเป็นต้องอาศัยความรู้ ประสบการณ์ และความเชี่ยวชาญในอาชีพนั้น ๆ ค่อนข้างสูง เช่น งานด้านบัญชีและการเงิน เนื่องจากผู้เชี่ยวชาญด้านนี้ยิ่งมีอายุมากขึ้นยิ่งมีความสามารถ ศักยภาพ และได้รับความน่าเชื่อถือเพิ่มมากขึ้น ทําให้ในปัจจุบันสามารถเห็นได้ว่ามีผู้ที่เกษียณงานนี้ออกมารับงานที่เป็นฟรีแลนซ์ด้านการเงินและบัญชี ค่อนข้างมาก นอกจากนี้งานด้านการลงทุนก็เป็นอีกงานหนึ่งที่ต้องอาศัยทักษะการวิเคราะห์และความรู้ที่ค่อนข้างสูง โดยเฉพาะการเล่นหุ้น รวมถึงอสังหาริมทรัพย์ หากเป็นผู้ที่มีประสบการณ์ มีความรู้และคิดวิเคราะห์ที่ดีจะได้เปรียบเทียบเช่นกัน โดยทักษะเหล่านี้จะต้องมีการเตรียมความพร้อมตั้งแต่ก่อนวัยสูงอายุเพื่อลดความเสี่ยงและเพิ่ม โอกาสความสําเร็จในธุรกิจที่สนใจทําภายหลังเกษียณ (มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย, 2564) จากเหตุผลดังกล่าวข้างต้น เพื่อนําไปสู่การเตรียมพร้อมด้านทักษะ และความรู้สําหรับการทํางานให้กับผู้สูงอายุ และผู้ที่กําลังจะเข้าสู่วัยสูงอายุ เพื่อให้ประเทศไทยพร้อมเข้าสู่สังคมสูงอายุอย่างสมบูรณ์ในอนาคตอันใกล้ พร้อมทั้งส่งเสริมให้เกิดสังคมที่อยู่ร่วมกับความแตกต่างในช่วงวัยได้อย่างมีความสุข ทําให้ผู้วิจัยเล็งเห็นความสําคัญและสนใจ ที่จะทําการวิจัยเรื่อง “การพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ผู้สูงอายุในอนาคต : จังหวัดนครสวรรค์” เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ผู้สูงอายุในอนาคต รวมทั้งเป็นการนําศักยภาพผู้สูงอายุมาสร้างประโยชน์ด้านเศรษฐกิจและสังคมให้กับประเทศ และเป็นประโยชน์ต่อทั้งภาคเอกชนที่ขาดแคลนแรงงาน นอกจากนี้ทางภาครัฐได้รับประโยชน์จากการประหยัดค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นจากการจ่ายเงินสวัสดิการให้แก่ประชาชนผู้สูงอายุ ซึ่งจะเป็นผลดีต่อการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศต่อไป และยังเป็นการส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถพึ่งพาตนเองได้ จุดเด่นของโครงการ : การพัฒนาทักษะผู้สูงอายุเพื่อรองรับการทำงานในอนาคต วัตถุประสงค์ของโครงการ : 1.เพื่อศึกษาทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างใน จังหวัดนครสวรรค์ 2.เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ผู้สูงอายุในอนาคต ขอบเขตของโครงการ : ขอบเขตด้านเนื้อหา งานวิจัยนี้เน้นเนื้อหา 2 ประเด็น ได้แก่ 1.ทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ 2.แนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ผู้สูงอายุในอนาคต ขอบเขตด้านประชากรและแหล่งข้อมูล เป้าหมายที่ 1 เพื่อศึกษาทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือ นายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ มีการกําหนดประชากรและผู้ให้ข้อมูลสําคัญ ออกเป็น 2 กลุ่ม ตามลักษณะของการเก็บรวบรวมข้อมูล ดังนี้ กลุ่มที่ 1 การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) เป็นการสัมภาษณ์เชิงลึกตัวแทน/ผู้แทนสถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน ซึ่งเป็นผู้ให้ข้อมูลสําคัญ (Key Information) ทํารวบรวมข้อมูลจากบุคคลที่เคยมีประสบการณ์และเกี่ยวข้องโดยตรงในประเด็นของ ทักษะการทํางานของผู้สูงอายุ โดยทําการคัดเลือกสถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางานในจังหวัดนครสวรรค์ จํานวน 30 แห่ง กลุ่มที่ 2 การจัดการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion) เป็นการจัดการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion) เพื่อทําการวิเคราะห์ทักษะการทํางานของ ผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ ที่คณะผู้วิจัยได้สกัดองค์ความรู้ ที่ได้จากการลงพื้นที่เก็บข้อมูลนํามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้และเพิ่มเติมประเด็นต่างๆ ให้ครอบคลุมครบถ้วนสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ในการสนทนากลุ่มครั้งนี้มีจะเรียนเชิญผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการดําเนินการกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน โดยตรง จํานวน 20 คน ประกอบด้วย หน่วยงานภาครัฐ (พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดนครสวรรค์ แรงงานจังหวัดนครสวรรค์ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น) สถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน (โฮมโปร บิ๊กซี โลตัส แม็คโคร บ.ซีพีออล จํากัด (มหาชน) ฯลฯ) และนักวิชาการ เป้าหมายที่ 2 เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ ผู้สูงอายุในอนาคตดําเนินการโดยการจัดการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion) ครั้งนี้มีจะเรียนเชิญ ผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการดําเนินการกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางานโดยตรง จํานวน 20 คน ประกอบด้วย หน่วยงานภาครัฐ (พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดนครสวรรค์ แรงงานจังหวัดนครสวรรค์ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น) สถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน (โฮมโปร บิ๊กซี โลตัส แม็คโคร บ.ซีพีออล จํากัด (มหาชน) ฯลฯ) และนักวิชาการ ขอบเขตด้านพื้นที่และระยะเวลา ผู้วิจัยกำหนดพื้นที่การวิจัยเป็นสถานประกอบการที่มีการจ้างงานผู้สูงอายุในจังหวัดนครสวรรค์ โดยมีระยะเวลาการวิจัย 1 ปี ตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม 2566 ถึง 30 กันยายน 2567 ผลที่คาดว่าจะได้รับ : 1.แรงงานจังหวัดนครสวรรค์ จัดหางานจังหวัด พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดนครสวรรค์ สามารถนำเอาข้อมูลที่ได้ไปใช้เป็นแนวทางในการกำหนดมาตรการส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้สูงอายุให้มีทักษะการทำงานที่เหมาะสมกับความต้องการของสถานประกอบการ 2.สถานประกอบการในจังหวัดนครสวรรค์ มีแรงงานผู้สูงอายุที่มีทักษะตรงตามความต้องการ 3.ผู้สูงอายุในจังหวัดนครสวรรค์ สามารถพัฒนาตนเองให้มีทักษะที่เหมาะสมและตรงกับความต้องการของสถานประกอบการ ทำให้ผู้สูงอายุสามารถพึ่งพาตนเองได้และคุณภาพชีวิตที่ดี การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ : การวิจัยเรื่อง การพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ ผู้สูงอายุในอนาคต : จังหวัดนครสวรรค? เป็นการวิจัยผสมผสานระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อศึกษาทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ (2) เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ ผู้สูงอายุในอนาคต นี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และการสนทนากลุ่ม (Focus group) ผู้ให้ข้อมูลสําคัญในการวิจัยได้แก่ ตัวแทนหน่วยงานภาครัฐและเอกชน สถาน ประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน โดยมีการกําหนดประชากรและแหล่งข้อมูล ตามเป้าหมายของผลิตการวิจัย และได้ทำการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับการจ้างงานผู้สูงอายุ สรุปเป็นประเด็นที่เกี่ยวข้องได้ดังนี้ 1.แนวคิดเกี่ยวกับผู้สูงอายุ 2.สถานการณ์ผู้สูงอายุในประเทศไทย 3.แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับผู้สูงอายุ 4.แนวคิดการพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ 5.แนวคิดการส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 6.การคุ้มครองการทำงานของผู้สูงอายุ 7.มาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการส่งเสริมการจ้างงานผู้สูงอายุ 8.ผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 9.กรอบแนวคิดในการวิจัย ทฤษฎี สมมุติฐาน กรอบแนวความคิด : เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และการสนทนากลุ่ม (Focus group) ผู้ให้ข้อมูลสําคัญในการวิจัยได้แก่ ตัวแทนหน่วยงานภาครัฐและเอกชน สถาน ประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน วิเคราะห์ตามแนวคิดเกี่ยวกับผู้สูงอายุ สถานการณ์ผู้สูงอายุในประเทศไทย .แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับผู้สูงอายุ แนวคิดการพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ แนวคิดการส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ การคุ้มครองการทำงานของผู้สูงอายุ และมาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการส่งเสริมการจ้างงานผู้สูงอายุ วิธีการดำเนินการวิจัย และสถานที่ทำการทดลอง/เก็บข้อมูล : การวิจัยเรื่อง การพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ ผู้สูงอายุในอนาคต : จังหวัดนครสวรรค? เป็นการวิจัยผสมผสานระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อศึกษาทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ (2) เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ ผู้สูงอายุในอนาคต การวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และการสนทนากลุ่ม (Focus group) ผู้ให้ข้อมูลสําคัญในการวิจัยได้แก่ ตัวแทนหน่วยงานภาครัฐและเอกชน สถาน ประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน โดยมีการกําหนดประชากรและแหล่งข้อมูล ตามเป้าหมายของผลิตการวิจัย ผู้วิจัยจึงได้กำหนดขั้นตอนการดำเนินการวิจัย ดังต่อไปนี้ ประชากรและแหล่งข้อมูล งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และการสนทนากลุ่ม (Focus group) ผู้ให้ข้อมูลสําคัญในการวิจัยได้แก่ ตัวแทนหน่วยงานภาครัฐและเอกชน สถาน ประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน โดยมีการกําหนดประชากรและแหล่งข้อมูล ตามเป้าหมายของการวิจัย ดังนี้ เป้าหมายที่ 1 เพื่อศึกษาทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือ นายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ มีการกําหนดประชากรและผู้ให้ข้อมูลสําคัญ ออกเป็น 2 กลุ่ม ตามลักษณะของการเก็บรวบรวมข้อมูล ดังนี้ กลุ่มที่ 1 การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) เป็นการสัมภาษณ์เชิงลึกตัวแทน/ผู้แทนสถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน ซึ่งเป็นผู้ให้ข้อมูลสําคัญ (Key Information) ทํารวบรวมข้อมูลจากบุคคลที่เคยมีประสบการณ์และเกี่ยวข้องโดยตรงในประเด็นของ ทักษะการทํางานของผู้สูงอายุ โดยทําการคัดเลือกสถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางานในจังหวัดนครสวรรค์ จํานวน 30 แห่ง ในการสัมภาษณ์ครั้งนี้ใช้แบบสัมภาษณ์ที่ไม่มีโครงสร้าง เป็นแบบสัมภาษณ์ที่มีประเด็นคําถามกําหนดขึ้นไว้ในการสนทนาอย่างกว้างๆ เพียงประเด็นหลักๆ ส่วนประเด็นอื่น ๆ มักจะมีเพิ่มเติมขึ้นระหว่างการสนทนา โดยไม่มีการเรียงลําดับคําถามไว้แน่นอนตายตัวจะปิดการสัมภาษณ์เมื่อไหร่ก็ได้ตามที่ผู้สัมภาษณ์เห็นว่าได้ข้อมูลเพียงพอแล้ว กลุ่มที่ 2 การจัดการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion) เป็นการจัดการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion) เพื่อทําการวิเคราะห์ทักษะการทํางานของ ผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ ที่คณะผู้วิจัยได้สกัดองค์ความรู้ ที่ได้จากการลงพื้นที่เก็บข้อมูลนํามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้และเพิ่มเติมประเด็นต่างๆ ให้ครอบคลุมครบถ้วนสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ในการสนทนากลุ่มครั้งนี้มีจะเรียนเชิญผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการดําเนินการกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน โดยตรง จํานวน 20 คน ประกอบด้วย หน่วยงานภาครัฐ (พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดนครสวรรค์ แรงงานจังหวัดนครสวรรค์ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น) สถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน (โฮมโปร บิ๊กซี โลตัส แม็คโคร บ.ซีพีออล จํากัด (มหาชน) ฯลฯ) และนักวิชาการ สําหรับเกณฑ์การคัดเลือกผู้เข้าร่วมสนทนากลุ่มในครั้งนี้ หน่วยงานหรือสถานประกอบการจะเป็นผู้ทําการคัดเลือกแบบแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ผู้ที่มีความรู้ ความชํานาญและประสบการณ์ในการดําเนินการกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน ซึ่งทางผู้วิจัยจะทําหนังสือเรียนเชิญไปยังหน่วยงาน สถานประกอบการที่ สังกัดเข้าร่วมในการสนทนากลุ่มครั้งนี้ เป้าหมายที่ 2 เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงทักษะการทํางานเพื่อสร้างหลักประกันรายได้แก่ ผู้สูงอายุในอนาคตดําเนินการโดยการจัดการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion) ครั้งนี้มีจะเรียนเชิญ ผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการดําเนินการกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางานโดยตรง จํานวน 20 คน ประกอบด้วย หน่วยงานภาครัฐ (พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัดนครสวรรค์ แรงงานจังหวัดนครสวรรค์ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น) สถานประกอบการที่มีการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน (โฮมโปร บิ๊กซี โลตัส แม็คโคร บ.ซีพีออล จํากัด (มหาชน) ฯลฯ) และนักวิชาการ สําหรับเกณฑ์การคัดเลือกผู้เข้าร่วมสนทนากลุ่มในครั้งนี้ หน่วยงานหรือสถานประกอบการจะเป็นผู้ทําการคัดเลือกแบบแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ผู้ที่มีความรู้ ความชํานาญและประสบการณ์ในการดําเนินการกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางาน ซึ่งทางผู้วิจัยจะทําหนังสือเรียนเชิญไปยังหน่วยงาน สถานประกอบการที่สังกัดเข้าร่วมในการสนทนากลุ่มครั้งนี้ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย (1) แบบสัมภาษณ์แบบลึก (In-Depth Interview) ใช้แบบสัมภาษณ์ที่ไม่มีโครงสร้างเป็นแบบสัมภาษณ์ที่มีประเด็นคําถามกําหนดขึ้นไว้ในการสนทนาอย่างกว้างๆ เพียงประเด็นหลักๆ ส่วนประเด็นอื่น ๆ มักจะมีเพิ่มเติมขึ้น ระหว่างการสนทนา โดยไม่มีการเรียงลําดับคําถามไว้แน่นอนตายตัวจะปิดการสัมภาษณ์เมื่อไหร่ก็ได้ตามที่ผู้สัมภาษณ์เห็นว่าได้ข้อมูลเป็นที่เพียงพอแล้ว เพื่อทราบถึงทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ นอกจากนี้ผู้วิจัยได้นําเอาเทคนิคการใช้เรื่องเล่า (Storytelling) เป็น วิถีทางในการเก็บข้อมูลที่มีลักษณะเฉพาะเก็บรวบรวมข้อมูลโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อทําความเข้าใจประสบการณ์และ ชีวิตของผู้ให้ข้อมูล ถือว่าเป็นวิธีวิทยาเรื่องเล่าที่ให้ความสําคัญกับการศึกษาเรื่องของผู้ให้ข้อมูลผ่านวิธีการเล่าเรื่อง ในการดําเนินการจัดทําประเด็นข้อคําถามในการสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้วิจัยได้รับความอนุเคราะห์จาก ผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้ประสบการณ์เกี่ยวกับการจ้างผู้สูงอายุเข้าทํางานโดยตรง มาพัฒนาเครื่องมือให้มีความถูกต้อง สมบูรณ์มีความเหมาะสมก่อนที่จะลงพื้นที่เก็บรวบรวมข้อมูล ซึ่งได้ขอความอนุเคราะห์ผู้เชี่ยวชาญจากหน่วยงานต่าง ๆ จํานวน 3 ท่าน เป็นผู้ตรวจสอบความถูกต้องด้านเนื้อหาหรือความตรงตามเนื้อหาเป็นความตรงที่เกี่ยวกับการ วิเคราะห์ตรวจสอบเนื้อหาของเครื่องมือว่าข้อคําถามวัดได้ตรงตามเนื้อหาของเรื่องที่ต้องการวัดหรือไม่ โดยในการ และทําการประเมินหาค่า IOC และค่าที่ได้ต้องอยู่ระหว่าง .66-1.00 จึงสามารถนํามาเป็นประเด็นในการสัมภาษณ์ การเก็บรวบรวมข้อมูลการวิจัย (1) ทําหนังสือถึงหัวหน้าหน่วยงาน ผู้จัดการสถานประกอบการ ฯลฯ ตามที่กําหนดไว้ ประสานขอความอนุเคราะห์พิจารณาคัดเลือกผู้ให้ข้อมูล และประสานการนัดหมายเพื่อเข้าทําการสัมภาษณ์และขอใช้สถานที่เพื่อทําการสัมภาษณ์ต่อไป (2) ดําเนินการลงพื้นที่เพื่อเก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสําคัญ (Key information) ในประเด็นเกี่ยวกับทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้างในจังหวัดนครสวรรค์ตามแหล่งข้อมูลที่กําหนดไว้ (3) ดําเนินการจัดการสนทนากลุ่ม ติดต่อประสานงาน และดําเนินการในระยะเวลาที่กําหนด (4) ในการสัมภาษณ์ผู้วิจัยต้องจัดเตรียมเครื่องมืออุปกรณ์ต่าง ๆ ให้ครบถ้วน ทําการบันทึกเทปการสัมภาษณ์ การวิเคราะห์ข้อมูล ผู้วิจัยดําเนินการวิเคราะห์ข้อมูลควบคู่ไปกับการเก็บรวบรวมข้อมูล ซึ่งเป็นการวิเคราะห์ข้อมูลรายบุคคล และภายหลังจากการเก็บรวบรวมข้อมูลได้ครบถ้วนแล้วผู้วิจัยวิเคราะห์โดยเลือกวิธีใช้ขั้นตอนการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหา (Content Analysis) ซึ่งเป็นการตีความสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย โดยบรรยายเป็นเนื้อหาตามที่ปรากฏในข้อความและการพิจารณาเนื้อหาโดยผู้วิจัยไม่มีอคติหรือความรู้สึกส่วนตัวเข้าไปพัวพัน เทคนิคนี้จะทําให้เนื้อหาสาระเพื่อตอบคําถามปัญหาวิจัยได้เที่ยงตรงมากที่สุด (Babbie, 2002, Cooper and Schindler, 2001) โดยมี ขั้นตอนการวิเคราะห์ดังต่อไปนี้ (1) รวบรวมผลข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์โดยแยกประเด็นออกเป็น 4 ด้าน คือ (1.1) ทักษะการทํางานของผู้สูงอายุตามความต้องการของสถานประกอบการหรือนายจ้าง (1.2) การพัฒนาหรือปรับปรุงทักษะการทํางานของผู้สูงอายุ (1.3) ต้องการให้หน่วยงานภาครัฐให้การสนับสนุนหรือส่งเสริมในการพัฒนาทักษะของผู้สูงอายุ (1.4) ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะเพิ่มเติม (2) นําข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์มาจัดหมวดหมู่ของข้อมูลในลักษณะเชิงบรรยาย และอ่านทําความเข้าใจ ตามเนื้อหาทั้งหมดที่เกี่ยวข้องตามขอบเขตที่ศึกษาทั้ง 4 ด้านข้างต้น (3) คัดเลือกคํา ประโยค หรือเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับประเด็นในการศึกษาในแต่ละด้านข้างต้นออกมาให้ได้มากที่สุด (4) ผู้วิจัยดําเนินการซ้ำตามข้อ 2 - 3 สําหรับข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูลคนต่อไปจนครบ จํานวนที่ไปสัมภาษณ์ แล้วนํามาจัดกลุ่มประเด็นต่าง ๆ ให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ที่ต้องการศึกษา โดยถามประเด็นในเรื่องเดียวกันก็จะ รวบรวมไว้ด้วยกัน โดยยังไม่พิจารณาว่าประเด็นใดเป็นประเด็นหลักและประเด็นใดเป็นประเด็นย่อยในขั้นตอนนี้ (5) เมื่อได้ประเด็นต่าง ๆ จํานวนมาก และไม่มีประเด็นใหม่ๆ เกิดขึ้น (ข้อมูลอิ่มตัว) ผู้วิจัยจึงหยุดสัมภาษณ์ แล้วนําข้อมูลทุกรายมาวิเคราะห์รวมกัน (6) ผู้วิจัยลดทอนข้อมูลโดยการพิจารณาจัดหมวดหมู่ให้กับประเด็นเหล่านั้นว่า ข้อความใดควรเป็นประเด็นหลัก และข้อความใดควรเป็นประเด็นย่อยที่อยู่ภายใต้ประเด็นหลัก ประเด็นที่ตัดออกเนื่องจากเป็นคําตอบที่ซ้ำซ้อนกันก็จะตัดออกไป เพื่อหาข้อสรุปตามความเป็นจริงที่ปรากฏและครอบคลุมตามวัตถุประสงค์การศึกษา (7) ในส่วนของข้อมูลที่ได้จากการสนทนากลุ่ม ผู้วิจัยจะนํามาพิจารณาจัดหมวดหมู่ตาม ประเด็นที่ศึกษา 4 ด้านข้างต้น เพื่อหาข้อสรุปตามความเป็นจริงที่ปรากฏและครอบคลุมตามวัตถุประสงค์การศึกษา (8) ผู้วิจัยนําข้อสรุปที่ได้จากการสัมภาษณ์และสนทนากลุ่มเขียนในลักษณะเชิงบรรยาย ปรากฏการณ์ ทั้งหมดเพื่อสรุปเป็นทักษะของผู้สูงอายุที่ตรงกับความต้องการของสถานประกอบการในการจ้างผู้สูงอายุและ ข้อคิดเห็น หรือข้อเสนอแนะเพิ่มเติม คำอธิบายโครงการวิจัย (อย่างย่อ) : เป็นการค้นหาทักษะในการทำงานที่นายจ้างหรือสถานประกอบการต้องการจ้างแรงงานสูงอายุ จำนวนเข้าชมโครงการ : 14 ครั้ง รายชื่อนักวิจัยในโครงการ ชื่อนักวิจัย ประเภทนักวิจัย บทบาทหน้าที่นักวิจัย สัดส่วนปริมาณงาน(%) นางสุวรรณา คุณดิลกณัฐวสา บุคลากรภายในมหาวิทยาลัย หัวหน้าโครงการวิจัย 100 กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด