กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด รหัสโครงการ : R000000590 ชื่อโครงการ (ภาษาไทย) : การประยุกต์ใช้น้ำหมักชีวภาพเพื่อลดการปนพันธุ์ของเมล็ดพันธุ์ข้าว เนื่องจากข้าวเรื้อ ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ) : Application of bio-fermented water for reduce seed contamination due to volunteer rice plant คำสำคัญของโครงการ(Keyword) : นำ้หมักชีวภาพ เมล็ดพันธุ์ข้าว ข้าวเรื้อ หน่วยงานเจ้าของโครงการ : คณะเทคโนโลยีการเกษตรและเทคโนโลยีอุตสาหกรรม ลักษณะโครงการวิจัย : โครงการวิจัยเดี่ยว ลักษณะย่อยโครงการวิจัย : ไม่อยู่ภายใต้แผนงานวิจัย/ชุดโครงการวิจัย ประเภทโครงการ : โครงการวิจัยใหม่ สถานะของโครงการ : propersal งบประมาณที่เสนอขอ : 10000 งบประมาณทั้งโครงการ : 10,000.00 บาท วันเริ่มต้นโครงการ : 10 พฤศจิกายน 2564 วันสิ้นสุดโครงการ : 20 พฤศจิกายน 2565 ประเภทของโครงการ : งานวิจัยประยุกต์ กลุ่มสาขาวิชาการ : เกษตรศาสตร์ สาขาวิชาการ : สาขาเกษตรศาสตร์และชีววิทยา กลุ่มวิชาการ : ทรัพยากรพืช ลักษณะโครงการวิจัย : ระดับชาติ สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ : ไม่สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ สร้างความร่วมมือประหว่างประเทศ GMS : ไม่สร้างความร่วมมือทางการวิจัยระหว่างประเทศ นำไปใช้ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา : นำไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนาณภาพการศึกษา เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต : เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต ความสำคัญและที่มาของปัญหา : การผลิตข้าวมักประสบปัญหาการปนของข้าวจากการร่วงหล่นของข้าวในฤดูก่อน หรือที่เกษตรกรเรียกกันว่าข้าวเรื้อ (สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 2560) ซึ่งการร่วงหล่นเกิดได้ตามธรรมชาติของข้าวในช่วงใกล้การเก็บเกี่ยวและการใช้เครื่องจักรในการเกี่ยวมีผลต่อการร่วงหล่นของข้าวในแปลงนามากขึ้น โดยมาตรฐานการผลิตเมล็ดพันธ์ข้าว สามารถให้ข้าวพันธุ์อื่นปนได้ไม่เกิน 15 เมล็ดใน 500 กรัม ในชั้นเมล็ดพันธุ์จำหน่าย (กรมการข้าว, 2557) ซึ่งในการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว กรมการข้าวจึงแนะนำนตอนในการกำจัดข้าวพันธุ์ปนไว้ถึง 5 ระยะได้แก่ ระยะกล้า แตกกอ ออกดอก โน้มรวงและก่อนเก็บเกี่ยว ในแต่ละระยะต้องใช้เวลาและแรงงานมาก และในการเตรียมดินก่อนปลูกก็เป็นวิธีที่สามารถลดปัญหาข้าวเรื้อ โดยทำการเตรียมดินไถกลบหลังจากข้าวเรื้องอก แต่การไถกลบต้องอาศัยเวลาเนื่องจากปกติข้าวจะมีความลักษณะในการพักตัว 2-8 สัปดาห์ขึ้นกับสายพันธุ์ ดังนั้นในการกระตุ้นให้ข้าวงอกและไถกลบจะช่วยแก้ปัญหาดังกล่าว อย่างไรก็ตามการกระตุ้นการงอกของเมล็ดพันธุ์ข้าวมีหลายวิธีได้แก่ การใช้ความร้อน ใช้สารเคมีกระต้น และการใช้กรด แต่วิธีการใช้กรดน่าจะเป็นวิธีที่สะดวกและปลอดภัยกับเกษตรกร โดยกระบวนการหมักสามารถทำให้เกิดกรดตามธรรมชาติได้ ซึ่งลักษณะการทำนาในพื้นที่ราบลุ่มภาคกลาง สามารถผลิตข้าวได้ปีละ 2-3 ครั้ง ทำให้เกิดปัญหาการปนพันธุ์จากการร่วงหล่นของข้าวในฤดูก่อนมาก ส่งผลต่อคุณภาพข้าวลดลงทั้งการผลิตเมล็ดพันธุ์และข้าวเปลือก ดังนั้นงานวิจัยในครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสูตรและวิธีใช้น้ำหมักชีวภาพจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรในการแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ข้าว รวมถึงการพัฒนารูปแบบในการกำจัดข้าวเรื้อในแปลงนา เพื่อลดปัญหาการปนของข้าวสายพันธุ์อื่น ซึ่งสามารถระยะเวลาและแรงงานในการกำจัดข้าวพันธุ์ปนได้ จุดเด่นของโครงการ : การประยุกต์ใช้เทคโนโลยี เพื่อถ่ายทอดสู่การปฏิบัติในท้องถิ่น วัตถุประสงค์ของโครงการ : 1. เพื่อศึกษาวิธีการประยุกต์ใช้น้ำหมักชีวภาพในการกระตุ้นการงอกของเมล็ดพันธุ์ข้าว 2. เพื่อพัฒนารูปแบบการใช้น้ำหมักชีวภาพในการกำจัดข้าวเรื้อในแปลงเกษตรกร ขอบเขตของโครงการ : ขอบเขตด้านเนื้อหา แบ่งการศึกษาออกเป็น 3 ระดับคือ 1) ระดับห้องปฏิบัติการ - ติดตามการเปลี่ยนแปลงค่าความเป็นกรด ด่างของน้ำหมักชีวภาพทั้ง 3 สูตรคือ หมักสูตรมะละกอดิบ น้ำหมักจากสับปะรด และหมักสูตรมะละกอดิบกับสับปะรด - ทดสอบประสิทธิภาพน้ำหมักชีวภาพ3 สูตร ที่มีผลต่อการแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ข้าว โดยวิธีการ Top of paper (TP) 2) ระดับโรงเรือน ศึกษาวิธีการใช้น้ำหมักชีวภาพทั้ง 3 สูตรในการแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ข้าว โดยวิธี Soil test 3) ระดับแปลงเกษตรกร พัฒนารูปแบบการใช้น้ำหมักชีวภาพในการแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ ในระดับแปลงเกษตรกร สภาพน้ำสมบูรณ์ (irrigated lowland condition) ผลที่คาดว่าจะได้รับ : 1. ได้สูตรและวิธีการใช้น้ำหมักชีวภาพในการกำจัดข้าวเรื้อ 2. ได้รูปแบบการใช้น้ำหมักชีวภาพในการกำจัดข้าวเรื้อในแปลงนา การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ : 5.1 ลักษณะและการแก้ปัญหาข้าวเรื้อ ข้าวเรื้อ (Volunteer rice plant) หรือต้นของข้าวที่งอกขึ้นมาจากเมล็ดข้าวพันธุ์อื่น เกิดจากการตกหล่นของเมล็ดข้าวในแปลงนาของฤดูกาลก่อน ทำให้เกิดปัญหาความไม่สม่ำเสมอในแปลงเมล็ดพันธุ์และปัญหาการเกิดข้าวพันธุ์ปน ซึ่งการที่เกิดความไม่สม่ำเสมอของข้าวนั้น ทำให้ไม่สามารถเก็บเกี่ยวได้ในระยะเวลาที่พร้อมกัน และการเกิดข้าวพันธุ์ปนนั้นก็ทำให้เกิดความไม่บริสุทธิ์ของพันธุ์ข้าวในแปลงนาของฤดูกาลใหม่ ซึ่งส่งผลกระทบต่อการผลิตเมล็ดพันธุ์ที่บริสุทธิ์ และยังส่งผลทำให้ข้าวในแปลงนาเกิดความไม่สม่ำเสมอกัน จึงไม่สามารถเก็บเกี่ยวได้พร้อมกันได้ มีวิธีการจัดการข้าวเรื้อ ดังนี้ 5.1.1 การตัดข้าวพันธุ์ปน การตรวจตัดข้าวปน เป็นวิธีการกำจัดต้นข้าวที่เกิดจากเมล็ดพันธุ์ข้าวอื่นๆที่ปนมากับเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ปลูก การเกิดพันธุ์ข้าวปนอาจเกิดจากเมล็ดที่ติดมากับเครื่องจักรที่ใช้เก็บเกี่ยวมาจากแปลงที่ปลูกข้าวพันธุ์อื่นๆ หรือจากการเปลี่ยนพันธุ์ข้าวที่ปลูก และคงมีเมล็ดพันธุ์ข้าวเดิมที่ตกเป็นข้าวเรื้อในนา วิธีการตรวจตัดข้าวปน แปลงปลูกข้าวควรทำร่องทางเดินไว้สำหรับการลงตรวจแปลงไว้ด้วย การตรวจแปลงปลูกข้าว จะต้องลงตรวจแปลงอย่างสม่ำเสมอ เมื่อพบว่ามีข้าวพันธุ์อื่นปน จะต้องตัดข้าวที่ปนนั้นออกทั้งต้น หรือทั้งกอถ้าข้าวแตก กอแล้วการตัดข้าวปนให้ตัดถึงโคนต้น หรือใช้วิธีถอนทั้งกอ ขั้นตอนการตรวจข้าวพันธุ์ปน ควรลงตรวจตัดข้าวปน 4-5 ครั้ง ตามระยะการเจริญเติบโตของข้าวดังนี้ 1) ระยะกล้า ดูความแตกต่างของสีใบ ความสูง หรือเป็นโรค 2) ระยะแตกกอ ดูความแตกต่างของความสูง สีของต้น และข้าวแดง 3) ระยะออกดอก ดูเวลาออกดอกก่อนหรือหลังเปรียบเทียบกับพันธุ์ข้าวหลักที่ปลูกดูสีของรวงที่ต่างออกไป ดูความสูง ที่ต่าง จากข้าวที่ปลูก รวมทั้งทรงกอที่ต่างกัน 4) ระยะโน้มรวง ดูสีของเมล็ดดูหาง รวมทั้งลักษณะของเมล็ดและรวงข้าวที่ต่างกัน 5) ระยะก่อนเก็บเกี่ยว ตรวจดูต้นข้าวที่มีลักษณะแตกต่างออกไปอีกครั้งก่อนเก็บเกี่ยว 5.1.2 การกระตุ้นการงอก การงอกของเมล็ดจะต้องได้รับสภาพแวดล้อมภายนอกที่เหมาะสมเพื่อกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงภายในเมล็ด ซึ่งเกี่ยวข้องกับหลายกระบวนการ และหนึ่งในนั้นคือ การพักตัวของเมล็ด เป็นสภาพที่เอ็มบริโอในเมล็ดสามารถคงสภาพอยู่ได้โดยไม่เกิดการงอก การพักตัวของเมล็ดมาเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น เปลือกหุ้มเมล็ดไยอมให้น้ำซึมผ่านเข้าไปยังส่วนต่างๆของเมล็ด เนื่องจากเปลือกหุ้มเมล็ดหน้า หรืออาจมีสารบางชนิดหุ้มอยู่ และการที่เปลือกหุ้มเมล็ดไม่ยอมให้ออกซิเจนแพร่ผ่าน การพักตัวแบบนี้มีน้อย มักพบในพืชวงศ์หญ้า ด้วยการพักตัวเหล่านี้จึงมีการนำวิธีต่างๆเพื่อมากระตุ้นการงอกด้วยวิธีการทำลายการพักตัว การกระตุ้นการงอกเราสามารถทำได้โดยการทำลายการพักตัวของเมล็ด ซึ่งมีอยู่หลายวิธี ดังนี้ 1) การแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ข้าวด้วยวิธีอบแห้ง วิธีการแก้การพักตัววิธีการนี้สามารถทำได้โดยตู้อบ (Hot air oven) ตั้งอุณหภูมิได้สูง 50 องศาเซลเซียส นำตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวใส่ในซองกระดาษ หรือถ้วยอลูมีเนียม พร้อมเขียนเลขทะเบียนตรวจสอบแต่ละตัวอย่างติดที่ภาชนะบรรจุ นำซองกระดาษหรือถ้วยอลูมีเนียมที่บรรจุตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าว วางบนถาด แล้วนำไปวางในตู้อบเริ่มนับเวลาเมื่ออุณหภูมิตู้อบได้ตามที่ตั้งไว้ ระบุเลขทะเบียนตัวอย่าง วัน เวลา ที่นำตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวเข้าตู้อบ และ วัน เวลา ที่นำตัวอย่างออกจากตู้อบไว้บนแผ่นกระดาษพร้อมแสดงไว้ที่หน้าตู้ (ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวสุรินทร์, มปป.) ระยะเวลาที่ใช้ในการอบเมล็ดพันธุ์เพื่อแก้การพักตัว นานเท่าไร ขึ้นอยู่กับระยะพักตัวของเมล็ดพันธุ์ ถ้าเมล็ดพันธุ์ชุดนั้นเป็นเมล็ดพันธุ์ที่เก็บเกี่ยวมาใหม่ มีระยะพักตัวนาน ก็จะใช้ระยะเวลาอบแห้งนานกว่าเมล็ดพันธุ์ที่มีระยะพักตัวสั้น หรือเก็บเกี่ยวมาได้ระยะหนึ่งแล้ว เมื่อครบระยะเวลาตามที่ระบุไว้บนแผ่นกระดาหน้าตู้อบ ให้นำตัวอย่างออกจากตู้อบ แล้วนำไปเพาะทดสอบความงอกต่อไป 2) การแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ข้าวด้วยสารละลายเอทธิลีนคลอโรไฮดริน สารละลายเอทธิลีนคลอโรไฮดริน ความเข้มข้น 0.1% การเตรียมสารละลาย เอทธิลีนโรไฮดริน ความเข้มข้น 0.1% โดยเตรียมน้ำสะอาด 1,000 ซี.ซี. ใส่บีกเกอร์ (Beaker) ขนาด 1,000 ซี.ซี. พร้อมลูกยางดูดที่ปลาย ดูดน้ำยาเอทธิลีนคลอโรไฮดริน จำนวน 1 ซี.ซี. แล้วปล่อยน้ำยาลงในน้ำสะอาดที่เตรียมไว้คนให้ทั่วจะได้สารละลายเอทธิลีนคลอโรไฮดริน ความเข้มข้น 0.1% โดยปริมาตร เตรียมตู้อบ (Hot air oven) โดยตั้งอุณหภูมิได้สูง 40 องศาเซลเซียส นำตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวที่อยู่ในระยะพักตัวแต่ละตัวอย่าง ใส่ลงในภาชนะแก้ว หรือพลาสติกตวงสารละลายเอทธิลีนคลอโรไฮดริน ความเข้มข้น 0.1% ประมาณ 40 – 50 ซีซี เทลงบนเมล็ดพันธุ์ข้าวให้ท่วมเมล็ดข้าวทั้งหมด และเขียนเลขทะเบียนตรวจสอบติดที่ด้านนอกภาชนะ นำภาชนะที่บรรจุตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวที่แช่ในสารละลาย วางบนชั้นตะแกรงในตู้อบ เมื่ออุณหภูมิภายในตู้อบได้ตามที่ระบุแล้ว เริ่มนับเวลา ระบุเลขทะเบียนตัวอย่าง วัน เวลา ที่นำตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวเข้าตู้อบ และวัน เวลา ที่จะนำเมล็ดพันธุ์ข้าวออกจากตู้อบเมื่อครบ 24 ชั่วโมง ไว้บนแผ่นกระดาษพร้อมแสดงไว้ที่หน้าตู้อบ เมื่อครบกำหนด นำตัวอย่างออกจากตู้อบ เทตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวจากภาชนะลงสู่กระชอนทีละตัวอย่าง และเปิดน้ำไหลผ่านเพื่อล้างเมล็ดพันธุ์ข้าวจนสะอาดทั่วแล้วซับน้ำออกจากเมล็ดพันธุ์ข้าว แล้วนำไปเพาะทดสอบความงอกต่อไป 3) การแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ข้าวด้วยน้ำที่อุณหภูมิที่ 40 องศาเซลเซียส วิธีการแก้การพักตัววิธีการนี้สามารถทำได้โดยตู้อบ (Hot air oven) โดยตั้งอุณหภูมิได้สูง 40 องศาเซลเซียส นำตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวที่อยู่ในระยะพักตัวแต่ละตัวอย่างมานับจำนวน 100 เมล็ด ใส่ลงในภาชนะแก้ว หรือพลาสติก และเขียนเลขทะเบียนตรวจสอบติดที่ด้านนอกภาชนะ ทำเช่นนี้จำนวน 4 ซ้ำตวงน้ำสะอาดประมาณ 25 – 30 ซีซี เทลงบนเมล็ดพันธุ์ข้าวให้ท่วม ทำจนครบ 4 ซ้ำ นำแก้ว หรือแก้วพลาสติกที่แช่เมล็ดพันธุ์ข้าวทั้ง 4 ซ้ำ วางบนชั้นตะแกรงในตู้อบเมื่ออุณหภูมิภายในตู้ อบได้ตามที่ระบุแล้ว เริ่มนับเวลา ระบุเลขทะเบียนตัวอย่าง วัน เวลา ที่นำตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวเข้าตู้อบ และ วัน เวลา ที่จะนำเมล็ดพันธุ์ข้าวออกจากตู้อบเมื่อครบ 24 ชั่วโมง ไว้บนแผ่นกระดาษพร้อมแสดงไว้ที่หน้าตู้อบ เมื่อครบกำหนด นำตัวอย่างออกจากตู้อบ เทตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวจากภาชนะลงสู่กระชอนทีละซ้ำ แล้วนำไปเพาะทดสอบความงอกต่อไป 4) การแช่น้ำ การนำเมล็ดไปแช่น้ำจะช่วยให้เมล็ดพืชงอกได้เร็วกว่าปกติ ทั้งนี้เพราะน้ำจะทำให้เปลือกหุ้มเมล็ดอ่อนตัว จึงเป็นการช่วยให้เมล็ดงอกเร็วขึ้น น้ำที่ใช้แช่อาจจะเป็นน้ำอุ่นหรือน้ำเย็น และช่วงเวลาการแช่จะช้าหรือเร็วขึ้นอยู่กับชนิดพืช พืชบางชนิดใช้เวลานาน 1-2 วัน บางชนิดใช้เวลาประมาณ 6-12 ชั่วโมง ทั้งนี้สังเกตจากขนาดของเมล็ดขยายใหญ่และเต่งขึ้น หรือเปลือกหุ้มเมล็ดนิ่มก็นำไปเพาะได้ 5) การตากแดด สามารถทำได้โดยการนำเมล็ดไปตากบนพื้นปูนหรือบนสังกะสีความหนาไม่เกิน 5 เซนติเมตร กลับกองวันละ 2-4 ครั้ง เป็นเวลา 5-10 วัน ขึ้นกับระยะการพักตัวของข้าวแต่ละพันธุ์ พันธุ์ข้าวที่มีระยะการพักตัวประมาณ 1 เดือน ใช้ระยะเวลาตากแดด 5 วัน ส่วนพันธุ์ที่มีระยะพักตัว 2 เดือน ใช้ระยะเวลาตากแดด 10 วัน 6) การใช้กรดหรือสารเคมี เป็นการทำให้เปลือกเมล็ดบางลง โดยใช้กรดหรือสารเคมีทำลายสารเคลือบบนเปลือกเมล็ด กรดที่นิยมใช้ได้แก่ กรดซัลฟูริค (H2SO4) เข้มข้น และกรดไนตริค (HNO3) มีการใช้กรดและสารเคมีในการทำลายการพักตัวในเมล็ดพันธุ์อื่นๆ ได้แก่ การทำลายการพักตัวในเมล็ดพันธุ์ข้าว ใช้กรดไนตริก 0.4 M แช่เป็นเวลา 2 ชั่วโมง ในเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์กข 15 และความเข้มข้น 0.4 และ 0.5 M ในเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ทำให้ความงอกเพิ่มขึ้นได้การใช้กรดเป็นวิธีการทำลายการพักตัวที่ใช้ระยะเวลาน้อยและรวดเร็ว แต่ขั้นตอนในการทำยุ่งยากและเป็นอันตราย นอกจากนั้น เมล็ดที่ผ่านวิธีเหล่านี้จะต้องเพาะทันที ไม่สามารถเก็บไว้ได้ เนื่องจากเมล็ดได้รับความชื้นสูง 7) การใช้น้ำส้มควันไม้ น้ำส้มควันไม้เป็นผลพลอยได้มาจากการเผาถ่าน ซึ่งเกิดจากการเผาไหม้ไม้สดในเตาที่มีสภาพอับอากาศ โดยใช้อุณหภูมิประมาณ 120-150 องศาเซลเซียส ในน้ำส้มควันไม้มีกรดอินทรีย์ถึง 200 ชนิด บางชนิดก็เป็นฮอร์โมนกระตุ้นการงอกของเมล็ด ตลอดจนกระตุ้นการแตกกอของข้าวด้วย สารประกอบที่สำคัญ คือ น้ำ 85% กรดอินทรีย์ 3 % และสารอื่นๆอีก 12 %) ดังนั้น ก่อนการหว่านข้าวกล้าทั้งข้าวนาดำและข้าวนาหว่าน จึงใช้วิธีแช่เมล็ดพันธุ์ข้าวในสารละลายน้ำส้มควันไม้เจือจาง 8) น้ำหมักชีวภาพ น้ำหมักชีวภาพ มีธาตุอาหารที่สำคัญ ทั้งไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม แคลเซียม จึงสามารถนำไปเป็นปุ๋ย เร่งอัตราการเจริญเติบโตของพืช เพิ่มคุณภาพของผลผลิตให้ดีขึ้น และยังสามารถใช้ไล่แมลงศัตรูพืช และน้ำหมักชีวภาพมีฤทธิ์ความเป็นกรด ซึ่งเกษตรกรบางส่วนมักนำมาแช่ข้าวก่อนหว่านลงแปลงนา หรือใส่ลงไปในแปลงนาเพื่อทำลายข้าวเรื้อ ข้าวดีด หรือวัชพืชต่างๆ 5.2 น้ำหมักชีวภาพและการใช้ประโยชน์ น้ำหมักชีวภาพ เป็นกระบวนการหมักซากพืช ซากสัตว์ หรืออินทรีย์สารต่างๆ ด้วยจุลินทรีย์ในท้องถิ่นนั้นๆ เพื่อนำกลับมาใช้ประโยชน์ โดยมีการเติมอาหารให้จุลินทรีย์ (น้ำตาล) เพื่อเร่งอัตราการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ให้สามารถเจริญเติบโต โดยทั่วไปอยู่ในรูปของน้ำจุลินทรีย์ชีวภาพมีสีดำหรือน้ำตาล มีกลิ่นเปรี้ยว และมีอายุการเจริญเติบโตที่จำกัด ยกเว้นมีการเติมสารอาหารให้เพิ่มเติมก็สามารถยืดอายุและขยายพันธุ์ได้อย่างต่อเนื่อง ซึ่งการทำน้ำหมักชีวภาพ เป็นกระบวนการหมักของน้ำหมักชีวภาพจะเกิดจากการย่อยสลายสารอินทรีย์ด้วยจุลินทรีย์ โดยใช้กากน้ำตาล และน้ำตาลจากสารอินทรีย์เป็นแหล่งพลังงาน แบ่งเป็น 2 แบบ คือ 1) การหมักแบบต้องการออกซิเจน เป็นการหมักด้วยจุลินทรีย์ชนิดที่ต้องการออกซิเจนสำหรับกระบวนการย่อยสลายสารอินทรีย์ เพื่อสร้างเป็นพลังงาน และอาหารให้แก่เซลล์ การหมักชนิดนี้จะเกิดน้อยในกระบวนการหมักน้ำหมักชีวภาพ และมักเกิดในช่วงแรกของการหมัก แต่เมื่อออกซิเจนในน้ำ และอากาศหมด จุลินทรีย์แบบใช้ออกซิเจนจะลดน้อยลง และหมดไปจนเหลือเฉพาะการหมักจากจุลินทรีย์แบบไม่ใช้ออกซิเจน 2) การหมักแบบไม่ต้องการออกซิเจน เป็นการหมักด้วยจุลินทรีย์ชนิดที่ไม่ต้องการออกซิเจนสำหรับกระบวนการย่อยสลายสารอินทรีย์ เพื่อสร้างเป็นพลังงาน และอาหารให้แก่เซลล์ การหมักชนิดนี้จะเกิดเป็นส่วนใหญ่ในกระบวนการหมักน้ำหมักชีวภาพ ผลิตภัณฑ์ที่ได้คือ คาร์บอนไดออกไซด์ มีเทน ส่วนพวกเมอเคปเทนและก๊าซซัลไฟด์ปล่อยออกมาเล็กน้อย 5.3 การนำน้ำหมักชีวภาพและน้ำสัมควันไม้มาช่วยแก้การพักตัวเมล็ดพันธุ์ จากรายงานของ ศรันยา และสุรพงษ์ (มปป.) ได้ศึกษาผลของน้ำหมักชีวภาพผลไม้ต่อการงอกของเมล็ดพริก โดยใช้เมล็ดพันธุ์พริกพันธุ์จินดาดำ โดยเปรียบเทียบอัตราส่วนของน้ำหมักชีวภาพผลไม้ต่อน้ำกลั่น จำนวน 4 ระดับ คือ 250:1 500:1 750:1 1000:1 และ 0:1 (น้ำกลั่นอย่างเดียวเป็นสิ่งควบคุม) และระยะเวลาที่ใช้ในการแช่เมล็ดพันธุ์ จำนวน 3 ระดับ คือ 6, 9 และ 12 ชั่วโมง พบว่าการใช้อัตราส่วนของน้ำหมักชีวภาพผลไม้ที่ต่างกันมีผลทำให้ความงอกของเมล็ดพันธุ์พริกพันธุ์จินดาดำ มีค่าแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ โดยการใช้น้ำหมักชีวภาพผลไม้ต่อน้ำกลั่นที่อัตราส่วน 750:1 ทำให้เมล็ดพันธุ์พริกจินดาดำมีความงอกสูงที่สุดเท่ากับ 82.4% ในขณะที่การใช้น้ำกลั่นอย่างเดียวทำให้ เมล็ดพันธุ์มีความงอกเท่ากับ 75.4% นอกจากนั้นน้ำหมักชีวภาพผลไม้ ยังมีผลทำให้จำนวนต้นกล้าผิดปกติและจำนวนเมล็ดตายในการทดสอบความงอกแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติด้วย โดยการใช้น้ำหมักชีวภาพ ผลไม้ ในอัตรา 750:1 ทำให้จำนวนต้นกล้าผิดปกติและจำนวนเมล็ดตายต่ำที่สุด เมื่อเทียบกับอัตราส่วนอื่นๆ และน้ำกลั่นอย่างเดียว อย่างไรก็ตาม อัตราส่วนของน้ำหมักชีวภาพผลไม้ ไม่มีผลทำให้จำนวนเมล็ดสดไม่งอกและความงอกในสภาพแปลงมีค่าแตกต่างกันทางสถิติ ส่วนระยะเวลาที่ใช้ในการแช่เมล็ดพันธุ์พริกในน้ำหมัก ชีวภาพผลไม้ที่ต่าง พบว่า มีผลทำให้ความงอกในสภาพแปลงของเมล็ดพันธุ์พริกจินดาดำแตกต่างกันอย่าง มีนัยสำคัญทางสถิติ โดยการแช่เมล็ดพันธุ์พริกเป็นเวลา 9 ชั่วโมง ทำให้เมล็ดพันธุ์พริกมีการงอกในสภาพแปลงสูง ที่สุดเท่ากับ 65.9% และเมื่อพิจารณาอิทธิพลร่วมระหว่างอัตราน้ำหมักชีวภาพผลไม้ที่ใช้กับระยะเวลา การแช่เมล็ดพันธุ์ พบว่า ไม่มีอิทธิพลร่วมกันต่อการงอกของเมล็ดพันธุ์พริกจินดาดำ และอัตราส่วนของน้ำหมักชีวภาพผลไม้ต่อน้ำกลั่นที่แตกต่างกันมีผลทำให้ ค่าดัชนีการงอกของเมล็ดพันธุ์และการเจริญเติบโตของต้นกล้าแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยอัตรา ส่วนน้ำหมักชีวภาพผลไม้ต่อน้ำกลั่น 750:1 มีผลทำให้ค่าดัชนีการงอกสูงที่สุด ขณะที่การใช้น้ำกลั่นอย่างเดียวทำให้การ เจริญเติบโตของต้นกล้าสูงที่สุด ส่วนระยะเวลาในการแช่เมล็ดพันธุ์พริกในสารละลายน้ำหมักชีวภาพผลไม้ต่อน้ำกลั่นที่มีอัตราส่วนแตกต่างกันมีผลทำให้ค่าดัชนีการงอกของเมล็ดพันธุ์และการเจริญเติบโตของต้นกล้าแตกต่างกัน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยการแช่เมล็ดเป็นเวลา 12 ชั่วโมง มีผลทำให้เมล็ดพันธุ์พริกมีค่าดัชนีกางอกสูงที่สุด ขณะที่การแช่เมล็ดพันธุ์นาน 9 ชั่วโมง ทำให้มีการเจริญเติบโตของต้นกล้าสูงที่สุด และพบว่าทั้งสองปัจจัยมีอิทธิพล ร่วมกันเฉพาะต่อการเจริญเติบโตของต้นกล้าเท่านั้น สิรินาฏ และคณะ (2560) ได้ศึกษาการตอบสนองของข้าวต่อการใช้น้ำส้มควันไม้เป็นสารแช่เมล็ด 4 กรรมวิธีการแช่เมล็ด คือ 1) แช่เมล็ดในน้ำ 48 ชั่วโมงก่อนปลูก, 2) แช่เมล็ดในน้ำ 48 ชั่วโมง ก่อนปลูก + ฉีดพ่นน้ำส้มควันไม้ทางใบ, 3) แช่เมล็ดในสารละลายน้ำส้มควันไม้ 48 ชั่วโมงก่อนปลูก และ 4) แช่เมล็ดในสารละลายน้ำส้มควันไม้ 48 ชั่วโมงก่อน ปลูก + ฉีดพ่นน้ำส้มควันไม้ทางใบ โดยน้ำส้มควันไม้ที่ใช้ในทุกกรรมวิธีใช้อัตราเจือจาง 1:300 ทดลองในข้าว พันธุ์ไม่ไวต่อช่วงแสง 4 พันธุ์ คือ สุพรรณบุรี 1 พิษณุโลก 2 ชัยนาท 1 และ ปทุมธานี 1 พบว่า การใช้น้ำส้มควันไม้เป็นสารแช่เมล็ดและฉีดพ่น ทางใบที่อัตราเจือจาง 1:300 ไม่มีผลต่อความเขียวของใบข้าวทุกพันธุ์ในช่วง 75 วันที่ทำการศึกษา แต่ส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวพันธุ์สุพรรณบุรี 1 โดยการเพิ่มความสูง และพื้นที่ใบ เพิ่มพื้นที่ใบของในพันธุ์พิษณุโลก 2 แต่ไม่มีผลต่อผลผลิต การใช้ในข้าวพันธุ์ชัยนาท 1 และปทุมธานี 1 ทำให้มีการแตกหน่อ พื้นที่ใบ น้ำหนักแห้ง จำนวนเมล็ด/รวง เพิ่มขึ้น กรองกาญจน์ และคณะ (2560 ) ศึกษาผลของน้ำหมักชีวภาพต่อการงอกของเมล็ดและการเจริญของเมล็ดข้าวเหนียวเคี้ยวงู โดยใช้อัตราส่วนระหว่างน้ำหมักชีวภาพต่อน้ำกลั่นที่ต่างกัน 6 อัตราส่วน ดังนี้ 0:1 (น้ำกลั่น) 1:250, 1:500, 1:750 และ 1:1000 v/v และใช้ระยะเวลาการแช่เมล็ดต่างกัน คือ 6, 9 และ 12 ชั่วโมง ตามลำดับ พบว่า เมล็ดที่แช่ในน้ำหมักชีวภาพต่อน้ำในอัตราส่วนที่ 1:250 v/v แช่ เมล็ดในระยะเวลา 12 ชั่วโมง และอัตราส่วน 1:750 v/v แช่เมล็ดในระยะเวลา 9 ชั่วโมง มีเปอร์เซ็นต์การงอก สูงสุดเท่ากันคือ 97.78% และค่าดัชนีการงอกสูงสุดเท่ากับ 9.77 และ 10.42 ตามลำดับ ดังนั้นจึงนำทั้ง 2 อัตราส่วนนี้ไปทำการศึกษาการงอกของเมล็ดในสภาพแปลง ผลที่ได้พบว่าการใช้น้ำหมักชีวภาพต่อน้ำในอัตราส่วน 1:750 v/v (9 ชั่วโมง) ให้ค่าเปอร์เซ็นต์การงอก และดัชนีการงอกสูงที่สุดคือ 85.57% และ 6.13 ตามลำดับและยังให้ต้นกล้าที่มีค่าความสูงของต้น ค่าน้ำหนักเปียก และน้ำหนักแห้งสูงสุด ทฤษฎี สมมุติฐาน กรอบแนวความคิด : - วิธีการดำเนินการวิจัย และสถานที่ทำการทดลอง/เก็บข้อมูล : ขั้นตอนที่1 การทำน้ำหมักชีวภาพ 1) สูตรน้ำหมักจากมะละกอดิบกับสับประรด (ยังไม่สามารถเปิดเผยสัดส่วนได้) 2) สูตรน้ำหมักจากมะละกอดิบ 3) สูตรน้ำหมักจากสับประรด วิธีทำ ใส่ผลไม้ลงในภาชนะทึบแสงมีฝาปิด ละลายน้ำและกากน้ำตาลให้เข้ากันและเติมลงในภาชนะใส่ผลไม้ที่เตรียมไว้คลุกเคล้าให้เข้ากัน เติมพด.2 คนให้ทั่ว ปิดฝาให้สนิทเก็บให้มิดชิดในที่ร่มทิ้งไว้ 1 เดือน และควรเปิดเติมกากน้ำตาลทุกอาทิตย์ ทิ้งไว้1เดือนจึงจะสามารถนำน้ำหมักมาทดสอบการงอก ขั้นตอนที่2 การทดสอบประสิทธิภาพของน้ำต่อการงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ์ข้าวโดยวิธี top of paper วางแผนในการทดสอบจำนวน 6 สิ่งทดลองได้แก่ สิ่งทดลองที่ 1 แช่ในน้ำหมักจากมะละกอดิบกับสับประรด สิ่งทดลองที่ 2 แช่ในน้ำหมักชีวภาพจากมะละกอดิบ สิ่งทดลองที่ 3 แช่ในน้ำหมักชีวภาพจากสับประรด สิ่งทดลองที่ 4 แช่ในน้ำส้มควันไม้ (ตัวแปรควบคุมที่ 1) สิ่งทดลองที่ 5 การอบลมร้อน (ตัวแปรควบคุมที่ 2) สิ่งทดลองที่ 6 เมล็ดพันธุ์ข้าวแห้ง (ตัวแปรควบคุมที่ 3) 1) ทำความสะอาดเมล็ดพันธุ์ เพื่อนำสิ่งเจือปนออก เช่นฟางข้าว วัชพืช เมล็ดลีบ แล้วทำการคัดเลือกเมล็ดพันธุ์ด้วยวิธีการลอยน้ำเกลือ และการคัดเลือกเมล็ดพันธุ์ด้วยวิธีการลอยน้ำเกลือ ทดสอบการลอยน้ำโดยให้ไข่ไก่ลอยพ้นน้ำเท่าขนาดของเหรียญ 10 บาท เพื่อหาเมล็ดที่สมบูรณ์ จากนั้นเทข้าวลงไปในน้ำเกลือ ตักส่วนที่ลอยน้ำขึ้นมาส่วนที่จมน้ำนำไปล้างน้ำเปล่า และนำไปผึ่งให้แห้งประมาณ 3 ชั่วโมง จากนั้นนำมาคัดเลือกเมล็ดที่สมบูรณ์ เพื่อนำไปแช่น้ำชนิดต่างๆต่อไป 2) แก้การพักตัวด้วยวิธีการอบความร้อน โดยการคัดเมล็ดที่สมบูรณ์ แล้วใส่ในถุงกระดาษ นำไปอบในตู้อบลมร้อน ที่อุณหภูมิ 50 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 5 วัน 3)ปรับค่าความเป็นกรดด่างของน้ำหมักชีวภาพทั้ง 3 สูตรให้มีค่าเท่ากับน้ำส้มควันไม้ต่อน้ำเปล่าที่ความเข้มข้น 1:300 4) ทดสอบความงอกและความแข็งแรง โดยนำเมล็ดพันธุ์ที่เพิ่งทำการเก็บเกี่ยวไปแช่น้ำในน้ำหมักชีวภาพแต่ละสูตร และน้ำส้มควันไม้ที่เตรียมไว้ เวลาในการแช่ 24 ชั่วโมง นำเมล็ดที่ผ่านกระบวนการทั้ง 6 ทรีตเมนต์ ทดสอบความงอกด้วยวิธีการ Top of Paper จำนวน 4 ซ้ำๆละ100 เมล็ด 5) ทำการจดบันทึกการงอกของเมล็ดพันธุ์ข้าววันที่ 7, 10 และ 14 วันหลังเพาะ โดยตรวจนับจำนวนต้นกล้างอกปกติ ต้นกล้าผิดปกติ เมล็ดแข็ง เมล็ดตาย กรณีเมล็ดแข็ง จะนำไปแก้การพักตัวด้วยความร้อนและทำการทดสอบอีกครั้ง 6) บันทึกความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ์ข้าว โดยหลังการเพาะ1 วัน ทำการนับเมล็ดข้าวที่งอกทุกวัน จนกระทั้งงอกทั้งหมด นำมาคำนวณดัชนีความงอกของเมล็ด ขั้นตอนที่3 การทดสอบการงอกของเมล็ดพันธุ์ในสภาพโรงเรือน โดยวิธี Soil test ทำเช่นเดียวกับขั้นตอนที่ 2 แต่ในส่วนข้อ 4 ไม่นำเมล็ดพันธุ์ข้าวไปแช่ในน้ำหมักชีวภาพและน้ำส้มควันไม้แต่นำเมล็ดพันธุ์มาทดสอบความงอกโดยวิธี soil test จำนวน 4 ซ้ำๆละ 100 เมล็ด สำหรับสิ่งทดลองที่1-4 ให้เทน้ำหมักชีวภาพและน้ำส้มควันไม้ในถาดเพาะ ในความชื้นระดับจุดอิ่มตัว และทำการจดบันทึกการงอกตามจำนวนลักษณะที่โผล่พ้นผิวดินเมื่อ 7, 10 และ 14 วันหลังเพาะ ขั้นตอนที่ 4 การพัฒนารูปแบบการใช้น้ำหมักชีวภาพในการแก้การพักตัวของเมล็ดพันธุ์ ในระดับแปลงเกษตรกร โดยการเลือกสูตรน้ำหมักชีวภาพที่ได้ผลดีที่สุด นำไปทดสอบในแปลงเกษตรกรโดยเปรียบวิธีการปฏิบัติของเกษตรกรกับการใช้น้ำหมักชีวภาพ โดยการวิเคราะห์แบบ T-test 1) สุ่มเก็บตัวอย่างดิน ตรวจสอบคุณสมบัติทางเคมีดิน 2) ทำการจัดทำแปลงสาธิตเปรียบเทียบกรรมวิธี 3) การเก็บข้อมูล: วัดค่าความเป็นกรดด่างของดินทุกวันเป็นระยะเวลา 14 วัน 4) เก็บตัวอย่างการงอกของข้าวเมื่ออายุ 7 และ 14 วัน คำอธิบายโครงการวิจัย (อย่างย่อ) : - จำนวนเข้าชมโครงการ : 201 ครั้ง รายชื่อนักวิจัยในโครงการ ชื่อนักวิจัย ประเภทนักวิจัย บทบาทหน้าที่นักวิจัย สัดส่วนปริมาณงาน(%) นางสาวสุกัญญา สุจริยา บุคลากรภายในมหาวิทยาลัย หัวหน้าโครงการวิจัย 100 กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด