กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด รหัสโครงการ : R000000550 ชื่อโครงการ (ภาษาไทย) : การพัฒนาทักษะการรู้ดิจิทัลเพื่อลดความเหลื่อมล้ำการเข้าถึงสารสนเทศของประชาชนในชนบท ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ) : The development of digital literacy to reduce the disparity of information access among rural people คำสำคัญของโครงการ(Keyword) : ทักษะการรู้ดิจิทัล, ความเหลื่อมล้ำ หน่วยงานเจ้าของโครงการ : คณะครุศาสตร์ > ภาควิชาเทคนิคการศึกษา สาขาวิชาเทคโนโลยีและนวัตกรรมทางการศึกษา ลักษณะโครงการวิจัย : โครงการวิจัยเดี่ยว ลักษณะย่อยโครงการวิจัย : ไม่อยู่ภายใต้แผนงานวิจัย/ชุดโครงการวิจัย ประเภทโครงการ : โครงการวิจัยใหม่ สถานะของโครงการ : propersal งบประมาณที่เสนอขอ : 70000 งบประมาณทั้งโครงการ : 70,000.00 บาท วันเริ่มต้นโครงการ : 30 พฤศจิกายน 2563 วันสิ้นสุดโครงการ : 29 พฤศจิกายน 2564 ประเภทของโครงการ : งานวิจัยประยุกต์ กลุ่มสาขาวิชาการ : สังคมศาสตร์ สาขาวิชาการ : สาขาการศึกษา กลุ่มวิชาการ : อื่นๆ ลักษณะโครงการวิจัย : ระดับชาติ สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ : ไม่สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ สร้างความร่วมมือประหว่างประเทศ GMS : ไม่สร้างความร่วมมือทางการวิจัยระหว่างประเทศ นำไปใช้ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา : นำไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนาณภาพการศึกษา เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต : ไม่เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต ความสำคัญและที่มาของปัญหา : ความสำคัญและที่มาของปัญหาที่ทำการวิจัย “การลดความเหลื่อมล้ำของสังคม และการสร้างโอกาสการเข้าถึงบริการของรัฐ” เป็นนโยบายหลักข้อหนึ่งของรัฐบาลชุดปัจจุบัน โดยอธิบายว่า ความเหลื่อมล้ำในสังคมเป็นอีกสาเหตุหนึ่งของความขัดแย้งและความเดือดร้อนทั้งหลายของประชาชน ซึ่งเป็นความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจ อันเป็นสาเหตุหนึ่งของความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล (Digital Divide) ประชาชนในชนบทของประเทศ มีความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล (Digital Divide) หรือมีความกีดกันทางดิจิทัล (Digital Exclusion) อันเป็นผลมาจากการแพร่กระจายของเทคโนโลยีสมัยใหม่แล้ว ยังมีความกีดกันทางการเมืองอันเกิดจากความขัดแย้งในระดับประเทศอีกด้วย ประเวศ วะสี (2552) กล่าวถึงปัญหาความขัดแย้งในสังคมไทยว่า ปัญหาความยากจนและการขาดความเป็นธรรมช่องว่างระหว่างคนจนกับคนรวยยิ่งห่างมากขึ้น การใช้ทรัพยากรอย่างไม่เป็นธรรมยิ่งเพิ่มมากขึ้น ทำให้มีความขัดแย้งและความรุนแรงเพิ่มมากขึ้นอย่างไม่มีทางออก อันเกิดจากปัญหาเชิงโครงสร้างยังไม่ได้รับการแก้ไข บนความขัดแย้งกันนั้น หากวิเคราะห์แยกแยะโดยพยายามเข้าใจเหตุปัจจัย ไม่เข้าไปสู่อารมณ์มากเกินไปยิ่งถ้าเห็นทุกคนเป็นเพื่อนมนุษย์ด้วย ก็จะยิ่งเข้าใจ เห็นใจ และเข้าถึงความจริง ดังนั้น จึงควรมีความร่วมมือกันในการแก้ปัญหาเชิงโครงสร้าง โดยการควรคุยกัน[ร่วมมือกัน]เรื่องการแก้ปัญหาเชิงโครงสร้าง และประเวศ วะสี “ดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม” เป็นนโยบายที่มุ่งหวังการเพิ่มศักยภาพทางเศรษฐกิจของประเทศไทยโดยการวางรากฐานของเศรษฐกิจดิจิทัลทั้งระบบให้ขับเคลื่อนได้อย่างจริงจัง การสร้างความพร้อมภาคประชาชนให้เกิดการรับรู้และใช้ประโยชน์จากนโยบายดังกล่าว จึงเป็นเรื่องจำเป็นเร่งด่วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งประชาชนในพื้นที่ห่างไกล ประชาชนในภาคการเกษตร และผู้มีรายได้น้อย นับเป็นประชากรส่วนใหญ่ของประเทศ จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากนโยบายดังกล่าวได้อย่างเท่าเทียมกับคนเมืองและผู้มีรายได้ปานกลาง “ศูนย์การเรียนรู้ ICT ชุมชน” เป็นเครื่องมือที่รัฐใช้ในการลดความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัลระหว่างเมืองและชนบท สร้างช่องทางการเข้าถึงเทคโนโลยี เป็นแหล่งเรียนรู้และพัฒนาทักษะการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารให้กับประชาชน ปัจจุบันมีการจัดตั้งแล้วกว่า 2,000 แห่งทั่วประเทศความเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วของเทคโนโลยีทำให้อัตราการเข้าถึงเทคโนโลยีสูงขึ้นมาก ราคาอุปกรณ์ต่าง ๆ มีราคาถูกลง ประชาชนเป็นเจ้าของอุปกรณ์ดิจิทัลเพื่อการสื่อสาร เช่น สมาร์ทโฟน และแท็บเล็ตมากขึ้น ส่งผลให้จำนวนผู้ใช้งานศูนย์การเรียนรู้ ICT ชุมชน ลดลงอย่างมีนัยสำคัญ การปรับเปลี่ยนบทบาทหน้าที่ของ เทเลเซ็นเตอร์ให้ตอบสนองการใช้งานและเป็นเครื่องมือที่สำคัญของการขับเคลื่อนนโยบายดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมในภาคประชาชน จึงเป็นภารกิจเร่งด่วนเพื่อสร้างความพร้อมภาคประชาชนให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศด้วยความเข้มแข็งจากฐานรากของประเทศ ในสังคมความรู้ที่มีเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นโครงสร้างพื้นฐานเพื่อเผยแพร่และแลกเปลี่ยนสารสนเทศระหว่างกันนั้น หากการเข้าถึงกลไกสารสนเทศที่ไม่เท่าเทียมกันจะเป็นปัจจัยใหม่ที่สร้าง ความเหลื่อมล้ำในสังคม (H?adkiewicz & Gaw?owicz, 2013) อันเป็นปัญหาทางจริยธรรมในสังคมความรู้ในบริบทพลวัตความขัดแย้ง และความขัดแย้งนั้นมีผลกระทบกระทบต่อสังคม (Rhee, Raghav Rao, Al-Raimi & Moon, 2010) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารใช้เสริมสร้างความโปร่งใสและความเป็นประชาธิปไตยโดยการสร้างพื้นที่และบรรยากาศสาธารณะให้เป็นประชาสังคม หลายรัฐบาลที่มีลักษณะอำนาจนิยมจึงพยายามควบคุมทั้งผู้เข้าถึงอินเทอร์เน็ตและเนื้อหาสารสนเทศ (Lor & Britz, 2007) ดังนั้น รัฐบาลและองค์กรระหว่างประเทศจึงเริ่มผลักดันให้กลุ่มด้อยโอกาสให้เข้าสู่สังคมสารสนเทศ (Beck, Madon & Sahay, 2004) แต่สังคมสารสนเทศหรือสังคมความรู้ก็สร้างปัญหาด้วย (Bohme, 1997) ปัญหาที่สำคัญของสังคมความรู้ คือความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล (Digital Divide) มีกรอบแนวคิดเพื่อแก้ปัญหา(กลุ่มตัวแปร)ว่าใครคือความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล (เป็นความเหลื่อมล้ำระหว่างบุคคลหรือประเทศ เป็นต้น) ในลักษณะใด (เช่น รายได้ ลักษณะทางภูมิศาสตร์ อายุ เป็นต้น) การเชื่อมโยง (เพียงเฉพาะการเข้าถึง หรือการยอมรับในผลการเข้าถึง) ด้วยสื่ออะไร (เช่น โทรศัพท์ อินเทอร์เน็ต โทรทัศน์ดิจิทัลเป็นต้น) ผลความพยายามของวิสัยทัศน์ที่มีความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัลนั้นเป็นปัจจัยรองในการสร้างความเหมาะสมให้กับภาคส่วนที่มีความพยายามเฉพาะ (Hilbert, 2011) ความสัมพันธ์กันที่มีอย่างมากระหว่างสารสนเทศ ความรู้ และอำนาจ แต่ในความสัมพันธ์นี้มีเทคโนโลยีเป็นตัวเชื่อมโยง (Chiriac, 2013) ทำให้ข้อมูลที่ทรงพลัง (Big data) เป็นสิ่งที่มีอยู่ทั่วไปทุกหนทุกแห่ง ข้อมูลที่ทรงพลังไม่ได้ทำให้เกิดเพียงประโยชน์ที่ยิ่งใหญ่ แต่ยังทำให้เกิดการท้าทายที่สำคัญอีกด้วยขณะเดียวกันข้อมูลที่ไม่สะอาดก็มีอยู่ด้วยเป็นการเพิ่มปริมาณข้อมูลอย่างมหาศาล และลดคุณภาพข้อมูล และการใช้งานข้อมูล ซึ่งเป็นอันตรายต่อสังคมสารสนเทศ (Li & Liu, 2013) จากการที่สารสนเทศที่ทะลักทะลายมีเพิ่มจำนวนมากขึ้นทุกวัน สิ่งที่สำคัญที่สุดที่ทำได้คือการจัดการสารสนเทศให้ดีขึ้น ด้วยการให้ความสำคัญ การจัดการ และการวัดสารสนเทศ ปัจจุบันมองสารสนเทศว่าคืออำนาจ สารสนเทศถูกนำมาใช้เป็นก้อนอิฐเพื่อสร้างสังคมมนุษย์ (Paul, 2014) การอบรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องมุ่งเข้าสู่แนวปฏิบัติทางสังคมและวัฒนธรรมอย่างเร่งด่วนเพื่อส่งเสริมให้เกิดการมีส่วนร่วมอย่างเต็มที่ในภารกิจของชุมชน และสถาบันทางราชการ นักวางแผนต้องออกแบบการเริ่มต้นโครงการให้เกิดการร่วมกันทางดิจิทัล อันนำไปสู่ความหลากหลาย ของสื่อที่มีอยู่ ขยายขอบเขตการรู้ดิจิทัล และสอนผู้มีส่วนร่วมสร้างเนื้อหาสารสนเทศที่มีความหมาย (Bach,Shaffer & Wolfson, 2013) และสร้างความเข้มแข็งให้กับองค์กรท้องถิ่น (Rivas, 2013) ส่วน Ferreira, Moreira, Mendes, Gerla และ Cerqueira (2014) เสนอว่าจัดบริการการร่วมกันทางดิจิทัลเพื่อให้ชุมชนได้รับเนื้อหาสารสนเทศมากขึ้น มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลกัน เพิ่มโอกาสในการติดต่อ คลิปวีดิทัศน์ทางการศึกษา อาชีพ หนังสือที่ฟังเสียงได้ บุญเลิศ ศุภดิลก และกุลทิพย์ ศาสตระรุจิ (2547) ได้กล่าวไว้ว่าสื่อที่ใช้ในการสื่อสารในเมืองไทย มีหน้าที่คอยรับใช้ตอบสนองความต้องการของกลุ่มที่คนสนใจ มากกว่าความสนใจของสาธารณชน ซึ่งมีหลักฐานที่เพียงพอชี้ว่าคนยากจนตามชนบทเป็นคนส่วนใหญ่ของประชากรไทยโดนจำกัดต่อสิทธิการเข้าถึงสื่อข้อมูลข่าวสาร ในขณะที่กลุ่มคนในเมืองเป็นส่วนที่ท่วมท้นไปด้วย จากความสัมพันธ์ระหว่าง สื่ออินเตอร์เน็ตกับช่องว่างทางดิจิตอลที่ได้นำเสนอข้อมูลข้างต้น ในการนี้ผู้วิจัยจึงเห็นถึงความสำคัญในการลดความเหลื่อมล้ำในด้านดิจิทัลเพื่อการพัฒนาศักยภาพของประชาชนในชนบท เพื่อสร้างความพร้อมและความเข้มแข็งของชุมชน ในการรองรับการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและสังคมดิจิทัล เพื่อให้ประชาชนทั่วไปให้มีความรู้ ความสามารถ เกี่ยวกับด้านอาชีพ ด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น ด้านการดำรงชีวิตและการใช้เครื่องมือดิจิทัลต่าง ๆ สามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ จุดเด่นของโครงการ : - วัตถุประสงค์ของโครงการ : 1. เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและผลกระทบที่มีต่อการรู้ดิจิทัล และการเข้าถึงเทคโนโลยีสารสนเทศของประชาชนในชนบท 2. เพื่อพัฒนาหลักสูตรฝึกอบรมทักษะการรู้ดิจิทัลและการเข้าถึงสารสนเทศของประชาชนในชนบท 3. เพื่อศึกษาผลการใช้หลักสูตรฝึกอบรมทักษะการรู้ดิจิทัลและการเข้าถึงสารสนเทศของประชาชนในชนบท ขอบเขตของโครงการ : ขอบเขตของโครงการวิจัย 1. ศึกษาเฉพาะกับผู้ที่มีความพร้อม เช่น โทรศัพท์อัจฉริยะ (Smart Phone) 2. ศึกษาใน 14 หมู่บ้าน ที่เลือกอย่างเจาะจง (Purposive Sampling) ในตำบลหัวหวาย อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ ส่วนเกณฑ์ที่ใช้กำหนดชุมชนที่ใช้ในการศึกษา (Armenta, Serrano, Cabrera & Conte, 2012; Agnew & Ripper, 2011; Bach, Shaffer & Wolfson, 2013) ได้แก่ (1) การมีสถาบันทางราชการให้การสนับสนุน เช่น องค์การบริหารส่วนตำบล โรงเรียน (2) การมีโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (3) การมีอุปกรณ์ไร้สายและแถบความถี่กว้างที่มีประสิทธิภาพ (4) การมีโครงสร้างพื้นฐานอาสาสมัครพื้นฐานที่มีอยู่เป็นกุญแจสำคัญที่จะเข้าถึงประชาชน (5) การมีส่วนร่วมในระดับฐานราก ผลที่คาดว่าจะได้รับ : 1. ผลที่ได้จากการวิจัยนี้สามารถนำมาใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานในการศึกษา ปรับปรุงหรือพัฒนาคุณภาพชีวิตของคน และการลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศของคนในชนบท 2. ลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัลกับผู้ด้อยโอกาสของประชาชนในชนบท และประชาชนมีศักยภาพในตนเอง การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ : การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (information) ที่เกี่ยวข้อง ในสังคมสารสนเทศที่มีเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นโครงสร้างพื้นฐานเพื่อเผยแพร่และแลกเปลี่ยนสารสนเทศระหว่างกันนั้น หากการเข้าถึงกลไกสารสนเทศที่ไม่เท่าเทียมกันจะเป็นปัจจัยใหม่ที่สร้างความเหลื่อมล้ำในสังคม (H?adkiewicz & Gaw?owicz, 2013) อันเป็นปัญหาทางจริยธรรมในสังคมสารสนเทศในบริบทพลวัตความขัดแย้ง และความขัดแย้งนั้นมีผลกระทบกระทบต่อสังคม (Rhee,Raghav Rao, Al-Raimi & Moon, 2010) รัฐบาลและองค์กรระหว่างประเทศเริ่มผลักดันให้กลุ่มด้อยโอกาสให้เข้าสู่สังคมสารสนเทศ (Beck, Madon & Sahay, 2004) แต่การเข้าถึงกลไกสารสนเทศที่ไม่เท่าเทียมกันเป็นปัจจัยใหม่ที่เหลื่อมล้ำในสังคม โดยเฉพาะด้านการศึกษาและทักษะทางเทคโนโลยี ดังนั้นวิธีการแก้ไขปัญหาคือการเชื่อมโยงกันระหว่างฮาร์ดแวร์ ซอฟต์แวร์ และโทรคมนาคมเข้ากับบุคคล ชุมชน ท้องถิ่น องค์กรวิสาหกิจ หน่วยงานของรัฐ และเครือข่ายระหว่างประเทศให้เข้าเป็นเครือข่ายเดียวกัน (H?adkiewicz & Gaw?owicz, 2013) Schlichter และ Danylchenko (2013) พบว่า ความมีประโยชน์ของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารมีผลเชิงบวกและมีความจำเป็นที่จะต้องประเมินผลระดับการใช้งานจริงของการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อวัตถุประสงค์ในการกำหนดนโยบายที่ดียิ่งขึ้น ขณะเดียวกันยังคงให้ความสำคัญในการสร้างสังคมสารสนเทศ Duma และ Monda (2013) พบว่าผลการแพร่กระจายเครื่องมือและอุปกรณ์ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สามารถเน้นเป็น 2 มุมมอง คือ มุมมองความมีอยู่ทางกายภาพ จิตใจ และสังคมและมุมมองที่มีการแสวงหาและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ความรู้ซึ่งกันและกัน จากพื้นฐานเหล่านี้เอง ทำให้สามารถสร้างภาพมองในอนาคตได้ 4 ประการ คือ (1) สุขภาพ ที่มีความรู้อยู่บนพื้นฐานสังคมเน็ต (2) สังคมที่ความรู้ขาดจากความเป็นมนุษย์และต่อต้านสังคม (3) เป็นบุคคลที่ขัดขืนมีความเจ็บป่วยและว้าเหว่ (4) สังคมสารสนเทศที่มีขอบเขตจำกัด ขณะเดียวกันแต่ละสังคมมีศักยภาพการแจกจ่ายสารสนเทศที่ดีกว่าแนวปฏิบัติทางวัฒนธรรม Khalil และ Seleim (2010) พบว่า ค่านิยมทางวัฒนธรรมก่อให้เกิดการตีความศักยภาพ การแจกจ่ายสารสนเทศที่ดีกว่าแนวปฏิบัติทางวัฒนธรรม ศักยภาพการแจกจ่ายสารสนเทศของสังคมหนึ่งสามารถตีความในลักษณะของการหลีกเลี่ยงความไม่แน่นอน การมีคติรวมหมู่เชิงสถาบันและค่านิยมทางวัฒนธรรมการสมภาคนิยมในความเป็นเพศ อย่างไรก็ตามบริบททางสังคมก็มีส่วนสำคัญต่อชีวิตในสังคมBurnett และ Jaeger (2011, pp. 161-180) กล่าวว่า สารสนเทศและเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องมีผลกระทบกับทุกแง่มุมของชีวิตในสังคมที่มีความเจริญก้าวหน้า ในทุกบริบททางสังคม ได้แก่ สถาบันในสังคม สื่อ เทคโนโลยี และการเมือง ที่เกิดจากการปฏิสัมพันธ์กับสารสนเทศ จากที่กล่าวมาแล้ว แต่ละประเทศมีศักยภาพแจกจ่ายสารสนเทศต่างกัน สำหรับ ประเทศที่มีศักยภาพแจกจ่ายสารสนเทศมีแบบการหลีกเลี่ยงความคลุมเครือสูงมุ่งเน้นอนาคตสูง คติรวมหมู่เชิงสถาบันสูง คติรวมกลุ่มระดับกลุ่มต่ำ และแนวปฏิบัติสมภาคนิยมเพศต่ำอย่างไรก็ตาม ต่างมุ่งเน้นวัฒนธรรมเพื่อเพิ่มศักยภาพแจกจ่ายสารสนเทศระดับสังคม (Omar, Khalil & Seleim, 2010) คุณภาพของประเทศที่ประสบความสำเร็จแบบกบกระโดดเกิดขึ้นได้จริงในประเทศที่มั่งคั่งที่สุด ขณะที่การปฏิรูปนโยบายในภาคส่วนโทรคมนาคมบางครั้งสามารถเร่งการแพร่กระจายเครื่องมือและอุปกรณ์การสื่อสารดิจิทัล แต่ความสำเร็จอยู่ที่ผลิตภาพทางเศรษฐกิจมากกว่าการแปรรูปรัฐวิสาหกิจ การแบ่งแยกการควบคุมบังคับ และการทำลาย การปลุกสำนึกทางการเมือง หรือการปล่อยเสรีการตลาดในภาคส่วนโทรคมนาคม (Howard, 2007) ผลิตภาพทางเศรษฐกิจอธิบายความแตกต่างในการแพร่กระจายของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร และการเมืองและวัฒนธรรมอธิบายอัตราการแพร่กระจายที่แตกต่างกันอย่างไรก็ตาม การแพร่กระจายของเทคโนโลยีจากความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจต้องสอดแทรกเข้าไปบรรเทาอย่างเฉียบคมกับหนทางในที่ซึ่งปัจจัยอื่น เช่น การเมืองและวัฒนธรรม (Howard, Anderson, Busch & Nafus,2009) Rasanen และ Kouvo (2007) ศึกษาว่าความถี่ในการใช้อินเทอร์เน็ตสัมพันธ์กับรูปแบบการเข้าสังคม2 รูปแบบอย่างไร คือรูปแบบเครือข่ายชุมชน และรูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล พบว่า การใช้อินเทอร์เน็ตบ่อยครั้งสัมพันธ์เชิงบวกการเข้าสังคมทั้ง 2 รูปแบบ ในทุกประเทศ อย่างไรก็ตาม มีความแตกต่างข้ามประเทศเหมือนกันในความสัมพันธ์ที่มีอย่างมาก และในผลกระทบของตัวแปรควบคุมเชิงประชากรสังคมการค้นพบนี้เป็นการบ่งบอกว่า พัฒนาการสังคมสารสนเทศร่วมสมัยมีความสัมพันธ์ที่แตกต่างกันตามประเภทสังคมที่แตกต่างกัน สิ่งที่รัฐบาลต้องให้การสนับสนุนอีกอย่างหนึ่งคือ สารสนเทศ ดังที่ Thompson (2008) พบว่า การให้ความสำคัญกับเทคโนโลยีสารสนเทศมากกว่าสารสนเทศที่ผ่านเทคโนโลยีสารสนเทศ ดังนั้น จึงต้องให้ความสำคัญกับการเข้าถึงสารสนเทศ โดยการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและโครงสร้างพื้นฐานสารสนเทศ อื่นเพื่อให้บริการสารสนเทศและเข้าถึงผู้ใช้ได้ในระดับสูงสุด อันเป็นการส่งเสริมและสนับสนุนสังคมประชาธิปไตย และ Bonfadelli (2002) พบว่า ประชาชนที่มีการศึกษาใช้อินเทอร์เน็ตเชิงรุกมาก โดยเฉพาะการให้ความสำคัญกับสารสนเทศมาก ขณะที่ผู้ที่มีการศึกษาน้อยให้ความสนใจกับกิจกรรมด้านบันเทิงจากอินเทอร์เน็ต จะทำให้สังคมสามารถขับเคลื่อนไปได้ร่วมกัน ตามที่ Floridi (2007) กล่าวถึง พัฒนาการเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารในอนาคตและกล่าวถึงผลกระทบที่จะมีต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์สังคมสารสนเทศคือขีดแบ่งระหว่างออนไลน์และออฟไลน์จะหมดไปในไม่ช้า และเมื่อไม่มีความแตกต่างแล้วมนุษย์จะไม่กลายเป็นหุ่นยนต์ (Cyborgs) แต่จะมีลักษณะองคาพยพที่สร้างจากสารสนเทศ (Inforgs) เชื่อมเข้า ด้วยกัน Figueiredo, Prado และ Kramer (2012) กล่าวว่า การแพร่กระจายเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารจะช่วยขจัดความยากจนและส่งเสริมความยุติธรรมในสังคม ทำได้โดย ขั้นแรก การรู้ดิจิทัล จะสัมฤทธิผลได้จากคอมพิวเอตร์ที่มีประโยชน์เกื้อกูลกับมนุษย์ ได้แก่ โทรศัพท์อัจฉริยะและคอมพิวเตอร์พกพาขั้นที่สอง เป็นการสร้างศักยภาพทางวิชาชีพ สัมฤทธิ์ผลจากคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลแบบดั้งเดิม ปัญหาที่เกิดขึ้น คือ เมาส์เป็นปัญหาของผู้สูงวัย ส่วนแป้นพิมพ์เป็นปัญหากับผู้ไม่รู้หนังสือ การรณรงค์ของสองสิ่งนี้ไม่ประสบความสำเร็จเมื่อการศึกษาน้อย รายได้ต่ำ และเครือข่ายทางสังคม รวมถึงเนื้อหาสารสนเทศที่ต้องการเสริมการเรียนรู้ ได้รับการสนับสนุนต่ำหรือไม่ได้รับการสนับสนุนเลย สำหรับ Lor และ Britz (2007) แสดงความเห็นว่าเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเสริมสร้างความโปร่งใสและความเป็นประชาธิปไตยโดยการสร้างพื้นที่และบรรยากาศสาธารณะให้เป็นประชาสังคม และ เสนอเสาหลักสังคมความรู้ 4 เสาหลัก ดังนี้ (1) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารและภาวะเชื่อมต่อ (2)เนื้อหาสารสนเทศและการเข้าถึงอย่างสะดวก (3) โครงสร้างพื้นฐานมากกว่าเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร และ (4) ศักยภาพของบุคคล นอกจากนี้ยังกล่าวเสริมอีกว่าการให้อิสระเสรีเป็นปัจจัยพื้นฐานของการมี ส่วนร่วมในสังคมความรู้ นโยบายสารสนเทศภาครัฐที่ส่งเสริมการสร้างศักยภาพในตนเองของประชาชนรากหญ้าในเชิงรุกที่เกิดจากศึกษาอิทธิพลที่สัมพันธ์กันของทฤษฎียุคหลังอุตสาหกรรมของ Bell และการวิเคราะห์ของ Porat/Machlup อันนำไปสู่มุมมองเชิงเศรษฐศาสตร์ของบทบาทสารสนเทศในสังคมเพิ่มมาก โดยรัฐบาลสหพันธรัฐแห่งชาติออสเตรเลียได้แต่งตั้งคณะกรรมการเพื่ออนาคต บทบาทของคณะกรรมการชุดนี้ให้ความสำคัญกับ (1) การใช้สารสนเทศเป็นกลไกในการสร้างศักยภาพในตนเองของประชาชนให้ชุมชนมีทางเลือกรับสารสนเทศเพิ่มมากขึ้น (2) ความสำคัญของสารสนเทศที่มีประโยชน์และสามารถเข้าใจได้ได้แจกจ่ายไปสู่ประชาชนฐานรากในเชิงรุก (Beiers, 1986) Lee, Park และ Hwang (2014) พบว่าการใช้โทรศัพท์อัจฉริยะมีแนวโน้มทำให้มีปัญหามากขึ้นในช่องว่างด้านประชากรศาสตร์ การเข้าถึง และทักษะต่าง ๆ ในสภาพแวดล้อมสื่อที่มีการเชื่อมต่อกันอย่างไร้รอยต่อ ขณะที่ช่องว่างในการเข้าถึงได้สร้างผลกระทบมากที่สุดต่อกิจกรรมออนไลน์ด้านสารสนเทศ การสื่อสาร การพักผ่อน/บันเทิง และการจัดการทางการเงิน และผลคือการสร้างความคาบเกี่ยวของผลกระทบที่มีต่อความ เหลื่อมล้ำที่เกิดขึ้นความเหลื่อมในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัลเกิดในสังคมที่มีความไม่เสมอภาคเกิดขึ้น Joseph และ Nath (2012) กล่าวว่า คำว่า “ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล” บ่งบอกถึงการมีช่องว่างเพิ่มมากขึ้นระหว่างความมั่งคั่งด้านสารสนเทศและความขาดแคลนด้านสารสนเทศ การแพร่กระจายความไม่เสมอภาคของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารระหว่างพื้นที่ทางภูมิศาสตร์และชุมชน และศักยภาพที่ถูกจำกัดขอบเขตของประชาชนผู้ด้อยโอกาสทางเศรษฐกิจและสังคมในพื้นที่ห่างไกล ที่ต้องแก้ไขด้วยระบบความรู้ท้องถิ่นของชุมชน Thinyane และ Terzoli (2009) พบว่า ขณะที่การแก้ปัญหาชายขอบดิจิทัลและการกีดกันดิจิทัลแบบดั้งเดิมด้วยเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารนั้น ปรากฏว่ายังมีชุมชนหลายแห่งถูกกีดกันจากสังคมความรู้โลก ความรู้ภายในท้องถิ่นในชุมชนต่อบริบทองการเกิดขึ้นของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ดังนั้น จึงต้องให้ความสำคัญกับระบบความรู้ท้องถิ่นของชุมชนความเหลื่อมล้ำการเข้าถึงสารสนเทศดิจิทัลก้าวถึงจุดที่พบทางออกของการแก้ปัญหา ตามที่ Jung, Park และ Lee (2014) กล่าวว่า การสร้างชุมชนอย่างยั่งยืนผ่านนโยบายความเหลื่อมล้ำการเข้าถึงสารสนเทศดิจิทัล มีวัตถุประสงค์ 3 ประการคือ (1) เพื่อขจัดช่องว่างทางดิจิทัลระหว่างพื้นที่ในเมืองและชนบท (2) เพื่อสร้างทรัพยากรใหม่ที่ได้จากภาคอุตสาหกรรม และ (3) เพื่อสร้างชุมชนท้องถิ่นให้มีความยั่งยืน พบว่าต้องเน้นการลงทุนในทรัพยากรมนุษย์มากกว่าโครงสร้างพื้นฐาน และการสร้างวิสัยทัศน์ที่เหมาะกับชุมชนท้องถิ่นแต่ละแห่ง ซึ่งเป็นการจูงใจให้ผู้อยู่อาศัยในชุมชนเป็นผู้ที่มีส่วนร่วมเชิงรุก ซึ่งเป็นความสำคัญของความสำเร็จของนโยบาย อย่างไรก็ตาม Hilbert (2011) พบว่า ผลความพยายามของวิสัยทัศน์ที่มีความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัลนั้นเป็นปัจจัยรองในการสร้างความเหมาะสมให้กับภาคส่วนที่มีวามพยายามเฉพาะ ดังนั้น จึงต้องเริ่มต้นแก้ปัญหาความไม่เสมอภาคและความไม่ยุติธรรม ดังที่ Mansell (2010) พบว่าสังคมสารสนเทศมีนโยบายและยุทธศาสตร์ไว้เพื่อแก้ปัญหาความไม่เสมอภาคและความไม่ยุติธรรม สังคมสารสนเทศหลายแห่งมีความขัดแย้งสูงในค่านิยมและระบบอาวุโส จึงต้องวิเคราะห์หาวิธีให้สิทธิ เพื่อความเป็นอยู่ที่ดี และภาวะการร่วมกัน โดยใช้ชุดแนวทางการใช้ที่คัดเลือกไว้แล้วเชื่อมโยงกับความสามารถ ในการรู้ทางดิจิทัล มีแนวโน้มสูงที่จะสามารถทำงานเพื่อเป็นสะพานเชื่อมโยงความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล ที่สามารถลดการกีดกันทางดิจิทัลผ่านแนวทางการใช้งาน (Aleixo, Nunes & Isaias, 2012) ความพร้อมของภาครัฐที่จัดให้มีโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร การมีส่วนร่วมในระดับรากหญ้า การบูรณาการพัฒนาการเชิงเศรษฐกิจสังคมเข้ากับคุณค่าความเป็นมนุษย์ และการใช้ประโยชน์จากบรรดาเทคโนโลยีที่มีทั้งอุปกรณ์ไร้สายและแถบความถี่กว้างที่มีประสิทธิภาพ ทำให้เข้าใจกระบวนทัศน์ใหม่การพัฒนาอย่างยั่งยืน ที่ยอมรับเทคโนโลยีและการมีส่วนร่วมในชุมชน การพัฒนาแผนระดับชาติโดยกำหนดวาระของความร่วมกันทางดิจิทัล โดยเฉพาะอย่างยิ่งในชนบทและบริบททางประชากรที่ได้รับบริการต่ำ (Armenta, Serrano, Cabrera & Conte, 2012) โดยให้องค์กรท้องถิ่น เช่น เทศบาล เป็นตัวขับเคลื่อน (Da Costa Santos, Do Prado & Jorente, 2011) เช่นเดียวกับงานวิจัยของ Rezende et al. (2014) ที่พบว่า สารสนเทศและโทรคมนาคมพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน และเน้นประสิทธิผลของการจัดการสาธารณะ โดยเทศบาลและหน่วยงานท้องถิ่นเป็นหน่วยดำเนินการการร่วมกันทางดิจิทัลจะช่วยชุมชนเอาชนะความยากจนและความอยุติธรรมได้ โดยบันไดขั้นแรกคือการรู้ดิจิทัล จากสัมฤทธิ์ผลของคอมพิวเตอร์ที่มีภาวะอยู่ร่วมกันได้แก่ สมาร์ทโฟนและแท็บเล็ต ขั้นที่สอง จากการสร้างศักยภาพระดับมืออาชีพ สัมฤทธิ์ผลด้วยคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล (Figueiredo, Prado & Kramer,2012) ขณะเดียวกับ บริการเครือข่ายสังคมเพื่อการร่วมกันให้โอกาสแก่ประชาชนทั่วไปเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ผ่านเว็บ ต้องให้มีการเข้าถึงที่เรียบง่ายและตรงความต้องการ ที่ได้ผลจากการทดลองที่บ่งบอกว่าจะพัฒนากลไกการค้นที่มีการพิจารณามุมมองที่เกี่ยวข้องของการร่วมกันทางสังคมและดิจิทัล เพื่อแก้ปัญหาและส่งเสริมการมีส่วนร่วมและเข้าถึงอย่างมีระดับสากลในองค์ความรู้ (Dos Reis, Bonacin & Baranauskas,2011) การร่วมกันทางดิจิทัลออกแบบมาเพื่อนำมาใช้กับผู้ด้อยโอกาส ให้สามารถเข้าถึงสิทธิประโยชน์ทางเศรษฐกิจ สังคม เศรษฐกิจ จากแถบความถี่กว้าง ต้องให้ความเป็นส่วนตัวและการควบคุมดูแลออนไลน์เพื่อให้ความสำคัญกับวาทกรรมการร่วมกันทางดิจิทัล จะเป็นการส่งเสริมและทำให้ภาวการณ์การกีดกันทางสังคมและความไม่เสมอภาคอยู่ในสถานการณ์เลวร้ายยิ่งขึ้น (Gangadharan, 2012) การสร้างการร่วมกันทางสังคมต้องเริ่มจากการสร้างวาทกรรม Tapia, Kvasny และ Ortiz (2011) ศึกษาการร่วมกันทางสังคมที่แสดงออกในนโยบายการร่วมกัน ที่อยู่บนพื้นฐานทางดิจิทัลที่เชื่อมต่อกับการใช้ถ้อยคำชักจูงโน้มน้าว พบว่า การใช้ศิลปะการใช้ถ้อยคำการร่วมกันทางดิจิทัลนำไปสู่ประเด็นการร่วมกันทางสังคมสู่ระดับแนวหน้า และการเชื่อมโยงกันอย่างมีประสิทธิภาพของวาทกรรมและเทคโนโลยีกับแนวปฏิบัติและประเภทซึ่งไกลประเด็น นอกจากต้องเริ่มจากวาทกรรมแล้วต้องสร้างความเข้าใจให้มากขึ้นและต้องมีกรอบแนวคิด Walton, Kop, Spriggs และ Fitzgerald (2013) กล่าวว่า การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีทำให้มีความเสี่ยงเพิ่มมากขึ้นของช่องว่างการมีส่วนร่วม ในประเด็นความสามารถของบุคคลที่จะเชื่อมต่อเข้ากับเทคโนโลยีต้องสร้างความเข้าใจให้มากขึ้นกับการร่วมกันทางดิจิทัลและต้องมีกรอบแนวคิดเพื่อนิยามและแก้ปัญหาความไม่เสมอภาคทางดิจิทัล นอกจากนี้ปัญหาการรู้หนังสือและการรู้ดิจิทัลก็เป็นปัญหาการร่วมกันทางดิจิทัลด้วย Hashim, Idris, Ustadi และ Baharud-Din (2011) พบว่า การเชื่อมโยงพลเมืองเข้าด้วยกันผ่านการเข้าถึงแถบความถี่กว้าง ของกลุ่มผู้ด้อยโอกาสที่เป็นผู้ไม่รู้หนังสือ ผู้ใช้คอมพิวเตอร์ได้ทำให้สามารถพิสูจน์ ตำนานการร่วมกันทางดิจิทัลในหมู่ผู้ด้อยโอกาส ว่าอาจจะหน่วงเหนี่ยวตำนานและวาทศาสตร์ในการส่งเสริมการเข้าถึงแถบความถี่กว้างเพื่อการร่วมกันทางสังคมและการพัฒนาพลเมือง เช่นเดียวกับ Hashim, Idris, Ustadi, Merican และ Fuzi (2012) ที่พบว่า เพื่อประโยชน์แก่ผู้ด้อยโอกาสมีความจำเป็นที่จะทำให้สื่อใหม่มีความเรียบง่ายเข้ากับวิถีชีวิตในชนบทให้รวบรวมเข้ามาให้เป็นส่วนหนึ่งกับการรู้ดิจิทัลและเป็นส่วนหนึ่งของการร่วมกันทางอิเล็กทรอนิกส์ แต่อย่างไรก็ตาม ชนรุ่นใหม่อาจค่อยๆ เปลี่ยนมุมมองที่มีต่อความทันสมัยและเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ชัยชนะในการเปลี่ยนแปลงที่มีสภาพแวดล้อมทางการเมืองที่เป็นไปในทางที่ดีอาจสามารถทำให้เกิดความเป็นจริงได้มากขึ้นกับการส่งเสริมการเข้าถึงแถบความถี่กว้างเพื่อการมีส่วนร่วมทางสังคมและการพัฒนาพลเมือง Jaeger, Bertot, Thompson, Katz และ Decoster (2012) คำว่า “ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล” “การรู้ดิจิทัล” “การร่วมกันทางดิจิทัล” ให้คำจำกัดความได้ยากและความหมายก็ปรับเปลี่ยนไปตามเทคโนโลยี แต่แนวคิดเหล่านี้ก็เป็นตัวขับเคลื่อนการตัดสินใจในนโยบายที่เกี่ยวกับการให้บริการการเข้าถึงสารสนเทศผ่านอินเทอร์เน็ตโดยเฉพาะในห้องสมุดประชาชน ต้องจัดให้มีการศึกษาการใช้ การเข้าถึง และให้ความช่วยเหลือการใช้อินเทอร์เน็ต ถ้ามีการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารและเทคโนโลยีดิจิทัลก็จะสามารถนำไปสู่การเป็น ส่วนหนึ่งของสังคมสารสนเทศและการร่วมกันทางดิจิทัลได้ เช่น Kamba และ Mansor (2010) ศึกษาประเด็นปัญหาความขาดแคลนสารสนเทศในโลกมุสลิม และยุทธศาสตร์การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อขับเคลื่อนเข้าสู่สังคมที่มั่งคั่งทางสารสนเทศ พัฒนาการเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารและเทคโนโลยีดิจิทัล ที่มีการประยุกต์ใช้ในโลกมุสลิมจะสามารถนำไปสู่การเป็นส่วนหนึ่งของสังคมสารสนเทศและการร่วมกันทางดิจิทัล การร่วมกันทางดิจิทัลสามารถใช้เครื่องมือวัดได้ Part, Bonadia, Da Silva และ Ogushi (2011) เสนอเครื่องมือวัดการร่วมกันทางดิจิทัลใหม่ ที่จะสามารถอธิบายมุมมองที่หลากหลายที่สุดได้ แล้วจึงสร้างความละเอียดอ่อนให้กับนโยบายของรัฐบาลที่จะกระตุ้นอย่างมีประสิทธิภาพกับการพัฒนาสังคมสารสนเทศต่อไป การร่วมกันทางดิจิทัลและความเป็นพลเมืองก่อให้เกิดความเสมอภาคที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาการเรียนรู้ การดำรงชีวิตที่ดี การเป็นอยู่ที่ดี การเข้าถึงสารสนเทศและการสร้างองค์ความรู้ เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Part & Paraguay, 2011) และการร่วมกันทางดิจิทัลมีเพื่อกระบวนการประชาธิปไตยของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารโดยเน้นการให้ความช่วยเหลือภาคส่วนที่สำคัญให้เข้าถึงเทคโนโลยีและสร้างทักษะการเข้าถึง ชุมชน ได้รับประโยชน์สูงสุดจากเนื้อหาดิจิทัลเพื่อแก้ไขปัญหา เพื่อสร้างเครือข่าย เพื่อผลิตและแจกจ่ายเนื้อหาสารสนเทศ เพื่อพัฒนาโครงการต่าง ๆ เพื่อปฏิสัมพันธ์กับรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ และเพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับองค์กรท้องถิ่น หมายความว่าประชาชนอาจใช้เทคโนโลยีเพื่อพัฒนาปรับปรุงคุณภาพชีวิตของตนและส่งเสริมอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมและกระบวนการขององค์กรของตน หรือที่รู้จักกันว่า การจัดสรรเทคโนโลยีสังคม (Social Technology Appropriation) ซึ่งเลยจากการร่วมกันทางดิจิทัล เป็นนโยบายการร่วมกันทางสังคม ที่ต้องการการเปลี่ยนแปลงรูปแบบทางการศึกษาที่ชุมชนต้องเข้ามาแก้ปัญหาเชิงรุก (Rivas, 2013) Rosa (2013) ศึกษาการร่วมกันทางดิจิทัลในฐานะที่เป็นกิจกรรมและนโยบายภาครัฐ โดยศึกษาความหมายและปัญหาด้านนโยบาย อภิปรายสิทธิของมนุษย์ สร้างความเข้าใจสิทธิมนุษย์ในการสื่อสารว่าเป็นมุมมองหนึ่งของปัญหา การร่วมกันทางดิจิทัลเป็นสิทธิทางสังคมผ่านกระบวนการการศึกษา โดยการรู้ดิจิทัลที่มากกว่าการเข้าถึงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ที่ต้องการทักษะทางสังคมและแนวปฏิบัติที่จำเป็นสำหรับช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของเทคโนโลยีปัจจุบันในสังคมเพื่อกำหนดนโยบายสาธารณะใหม่ เช่นเดียวกับ Serrano-Santoyo, Rojas-Mendizabal และ Castillo-Olea (2013) วิเคราะห์จากประสบการณ์การมีส่วนร่วมในโครงการการร่วมกันทางดิจิทัลในชุมชนชนบทมีความยั่งยืน พบว่ามีการปฏิสัมพันธ์กับสภาวะแวดล้อมในชนบทที่เอื้อกันกล่าวคือ แผนงานแรกเป็นแผนงานปฏิบัติการทางสังคมเพื่อประสานยุทธศาสตร์ต่าง ๆ ให้เกิดการมีส่วนร่วมทางสังคม การยอมรับนวัตกรรม การใช้งานและการสร้างศักยภาพ ส่วนแผนงานที่สองเป็นแผนงานเพื่อให้เกิดนวัตกรรมทางสังคมเพื่อกระตุ้นความเป็นผู้ประกอบการและพัฒนาการในองค์การในสภาวะแวดล้อมในชนบท Teles และ Joia (2011) พบว่า การร่วมกันทางดิจิทัลเป็นความจริง แม้ว่ามีข้อเท็จจริงที่ว่าแม้ว่าผลกระทบที่ได้รับไม่ได้ประโยชน์กับทุกภาคส่วนอย่างเท่าเทียมกัน นอกจากนี้ ยังแสดงให้เห็นระดับที่แตกต่างกันของความเหมาะสมที่ได้ประโยชน์จากเทคโนโลยีสารสนเทศ Stallman (2009) กล่าวว่า กิจกรรมต่าง ๆ ที่เกิดจากการสร้างการร่วมกัน ประชาชนที่ใช้เทคโนโลยีดิจิทัล ตั้งบนพื้นฐานของสมมติฐานที่ว่าการร่วมกันเป็นสิ่งที่ดีเสมอไป ในลักษณะของสิทธิของมนุษย์ หากประสงค์ที่จะทำงานกับการร่วมกันทางดิจิทัลเป็นสิ่งที่ดี มันก็ เป็นสิ่งจำเป็นต่อเราที่จะแน่ใจว่ามันเป็นของที่ดี ประเทศสเปนประสบความสำเร็จจากการทำให้มีความร่วมกันทางดิจิทัลและสังคม Salvador, Rojasและ Susinos (2010) กล่าวว่า ชุมชนในเมือง ประเทศสเปน แก้ปัญหาการกีดกันทางสังคมโดยการทำให้มีความร่วมกันทางดิจิทัลและสังคม พบว่าเทคโนโลยีมีความจำเป็นต่อการสร้างสังคมที่สัมผัสได้ มีความเห็นชอบทางสังคมร่วมกันมากขึ้น และมีความเป็นประและ & Wolfson (2013) พบว่า การอบรมเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารนั้น ต้องมุ่งเข้าสู่แนวปฏิบัติทางสังคมและวัฒนธรรมที่เป็นที่ต้องการเร่งด่วนที่ส่งเสริมให้เกิดการ มีส่วนร่วมอย่างเต็มที่ในภารกิจของชุมชน และสถาบันทางราชการ นักวางแผนต้องออกแบบการเริ่มต้นโครงการให้เกิดการร่วมกันทางดิจิทัล ที่นำไปสู่ความหลากหลายของสื่อที่มีอยู่ ขยายขอบเขตการรู้ดิจิทัล และสอนผู้มีส่วนร่วมสร้างเนื้อหาสารสนเทศที่มีความหมาย ขณะที่ Saha (2014) กล่าวเสริมว่า การร่วมกันทางดิจิทัล เป็นการใช้เทคโนโลยี ทั้งทางตรงและทางอ้อม เพื่อพัฒนาการดำเนินชีวิต โอกาสในการดำเนินชีวิตของผู้ด้อยโอกาส และสถานที่ เน้นสิ่งที่ร่วมกันคือ การให้ผลลัพธ์ทางสังคมที่เป็นด้านบวก การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเชิงนวัตกรรมสามารถนำไปสู่การเข้าถึงที่ดีกว่าในด้านการศึกษา การงาน สุขภาพและการดำเนินชีวิตที่ประสบความสำเร็จทางสังคม ทั้งนี้ Pedrozo (2013) ยืนยันว่า อินเทอร์เน็ตเป็นเครื่องมือของพลเมืองเพื่อผู้มีรายได้น้อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งวัยรุ่นสามารถได้ประโยชน์จากอินเทอร์เน็ตและกลายเป็นผู้มีส่วนร่วมในยุคดิจิทัล เช่นเดียวกับ Barros (2013) ศึกษาการเข้าถึงโลกเทคโนโลยีและอินเทอร์เน็ตของสมาชิกชนชั้นล่าง พบว่า การอยู่ร่วมกันและความแตกต่างทางวัฒนธรรม การร่วมกันทางดิจิทัล เป็นการยืนยันซ้ำตรรกะของความว่า “แต่ละคนอยู่ ณ สถานที่ของตน” ซึ่งสนับสนุนการตั้งคำถามภาพลักษณ์ของอินเทอร์เน็ตว่าเป็นสถานที่สำหรับประชาธิปไตยระดับมาตรฐานความเป็นเลิศ และมีความจำเป็นมากยิ่งขึ้นเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี Walton, Kop, Spriggs และ Fitzgerald (2013) พบว่าการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี ทำให้มีความเสี่ยงเพิ่มมากขึ้นของช่องว่างการมีส่วนร่วม ในประเด็นความสามารถของบุคคลที่จะเชื่อมต่อเข้ากับเทคโนโลยี ที่ต้องสร้างความเข้าใจให้มากขึ้นกับการร่วมกันทางดิจิทัลและการแก้ปัญหาความไม่เสมอภาคทางดิจิทัล การมีส่วนร่วมทางดิจิทัลทำให้ประชาชนสามารถสร้างพลังอำนาจในตนเอง Sun, Wang และRodriguez (2013) กล่าวว่า การสร้างพลังอำนาจในตนเองให้กับประชาชน ที่ประชาชนต้องแสดงบทบาทเชิงรุกเพื่อการมีส่วนร่วม โดยมีศักยภาพพื้นฐาน 2 ศักยภาพ คือ (1) การเข้าถึงสารสนเทศ และ (2) การประสานงานและการสื่อสาร ให้เกิดการมีส่วนร่วมทางดิจิทัล เป็นการการแก้ปัญหาค่านิยมประชาธิปไตย Benkler (1998) กล่าวว่า การแก้ปัญหาค่านิยมประชาธิปไตยต้องแก้จากการมีโครงสร้างพื้นฐานการสื่อสารและคุณลักษณะเชิงสังคมของศักยภาพการสื่อสาร เป็นการให้ความสำคัญกับการแบ่งปัน การผลิตและการแลกเปลี่ยนสารสนเทศในสังคม สังคมประชาธิปไตยทุกสังคมให้ความสำคัญกับการเข้าถึงสารสนเทศและการแลกเปลี่ยนสารสนเทศระหว่างกลุ่มต่าง ๆ ในสังคม (Jaeger & Burnett, 2005) เช่นเดียวกับที่ Astrom, Karlsson, Linde และ Pirannejad (2012) พบว่า เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นหนทางที่สำคัญของการเพิ่มการมีส่วนร่วมของประชาชน (ซึ่งหัวใจสำคัญของรัฐบาลประชาธิปไตย) ทั้งประเทศประชาธิปไตยและประเทศที่ไม่ใช่ประชาธิปไตย และพบว่าโลกาภิวัตน์ทางเศรษฐกิจตัวชี้วัดที่เข้มแข็งที่สุดของการเริ่มต้นการมีส่วนร่วมแบบอิเล็กทรอนิกส์ในประเทศที่ไม่ใช่ประชาธิปไตย ที่สำคัญคือโลกาภิวัตน์ทางเศรษฐกิจปรับเปลี่ยนบริบทของการมีส่วนร่วมแบบอิเล็กทรอนิกส์ การลงทุนในทรัพยากรมนุษย์มากกว่าโครงสร้างพื้นฐาน และการสร้างวิสัยทัศน์ที่เหมาะกับชุมชนท้องถิ่นแต่ละแห่ง ซึ่งเป็นการจูงใจให้ผู้อยู่อาศัยในชุมชนเป็นผู้ที่มีส่วนร่วมเชิงรุก ซึ่งเป็นความสำคัญของความสำเร็จของนโยบาย (Jung, Park & Lee, 2014) สารสนเทศจึงเป็นฐานของมนุษย์ที่เป็นปัญญาชนในองค์กร เป็นทรัพยากรมนุษย์ที่รู้ว่าจะเข้าถึงและใช้สารสนเทศทุกชนิดและพัฒนาความสามารถในการสร้างสรรค์สร้างสรรค์นวัตกรรมและสารสนเทศ (Atak & Erturgutb, 2010) การอบรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารนั้น ต้องมุ่งเข้าสู่แนวปฏิบัติทางสังคมและวัฒนธรรมที่เป็นที่ต้องการเร่งด่วนที่ส่งเสริมให้เกิดการมีส่วนร่วมอย่างเต็มที่ในภารกิจของชุมชน และสถาบันทางราชการนักวางแผนต้องออกแบบการเริ่มต้นโครงการให้เกิดการร่วมกันทางดิจิทัล ที่นำไปสู่ความหลากหลายของสื่อที่มีอยู่ ขยายขอบเขตการรู้ดิจิทัล และสอนผู้มีส่วนร่วมสร้างเนื้อหาสารสนเทศที่มีความหมาย (Bach, Shaffer &Wolfson, 2013) Ferreira, Moreira, Mendes, Gerla และ Cerqueira (2014) เสนอว่า จัดบริการการร่วมกันทางดิจิทัลเพื่อให้ชุมชนได้รับเนื้อหาสารสนเทศมากขึ้น มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลกัน เพิ่มโอกาสในการติดต่อ คลิปวีดิทัศน์ทางการศึกษา อาชีพ หนังสือที่ฟังเสียงได้ Wong, Chen, Lee, Fung และ Law (2013) พบว่าการใช้การใช้คอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ตส่งเสริมและสนับสนุนให้มีการร่วมกันทางดิจิทัลโดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่ผู้ด้อยโอกาสที่เป็นผู้อยู่ชายขอบรวมถึงผลความพยายามการกีดกันที่เกิดจากความรู้ที่มีจำกัดด้านการใช้คอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ต จึงต้องจัดให้มีหลักสูตรการอบรมคอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ตแก่ผู้สูงวัยจึงเป็นความจำเป็นในการส่งเสริมให้มีการร่วมกันทางดิจิทัล เพื่อสร้างพลังอำนาจในตนเองให้ผู้ด้อยโอกาส Jung, Park และ Lee (2014) พบว่า การลงทุนในทรัพยากรมนุษย์มากกว่าโครงสร้างพื้นฐาน และการสร้างวิสัยทัศน์ที่เหมาะกับชุมชนท้องถิ่นแต่ละแห่ง ซึ่งเป็นการจูงใจให้ผู้อยู่อาศัยในชุมชนเป็นผู้ที่มีส่วนร่วมเชิงรุก ซึ่งเป็นความสำคัญของความสำเร็จของนโยบาย Bach,Shaffer และ Wolfson (2013) ใช้วิธีการการอบรมเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารนั้น ต้องมุ่งเข้าสู่แนวปฏิบัติทางสังคมและวัฒนธรรมที่เป็นที่ต้องการเร่งด่วนที่ส่งเสริมให้เกิดการมีส่วนร่วมอย่างเต็มที่ในภารกิจของชุมชน และสถาบันทางราชการ นักวางแผนต้องออกแบบการเริ่มต้นโครงการให้เกิดการร่วมกันทางดิจิทัล ที่นำไปสู่ความหลากหลายของสื่อที่มีอยู่ ขยายขอบเขตการรู้ดิจิทัล และสอนผู้มีส่วนร่วมสร้างเนื้อหาสารสนเทศที่มีความหมาย Broadbent และ Papadopoulos (2013) ศึกษาการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตที่จัดให้ผู้ด้อยโฮกาสโดยเน้นเรื่อง การศึกษาและการฝีกออบรม ชุมชนและวัฒนธรรม พลเมืองและประชาธิปไตย สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี ความเสมอภาคและโอกาสทางเศรษฐกิจ และสารสนเทศและการสื่อสาร พบว่าการใช้คอมพิวเตอร์ทำให้เห็นภาพของผลที่ได้รับอย่างมีนัยสำคัญของการเชื่อมช่องว่างความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล ด้วยการใช้ประโยชน์เบื้องต้นจากการไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์ บริการข่าวสารและสารสนเทศและบันเทิง ผลการวิจัยแสดงให้เห็นผลกระทบที่มีต่อพฤติกรรมและขีดความสามารถของผู้อยู่อาศัย เป็นความสามารถที่จะประกอบอาชีพ ค้นหางาน ความสามารถที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ ที่จะสื่อสารกับเพื่อนและครอบครัว และติดตามงานอดิเรกและความสนใจ Ehrenstrasser และ Spreicer (2013) พัฒนาและออกแบบระบบการสื่อสารที่สามารถเข้าถึงได้ที่ส่วนต่อประสานผู้ใช้สนับสนุนการร่วมกันทางดิจิทัลของผู้ด้อยโอกาสคือผู้สูงอายุ พบวิธีการปัจจัยกลไกที่แตกต่างกัน ได้แก่ ปัจจัยนำเข้า ที่ตั้ง ผู้มีส่วนร่วม และการสื่อสารจากคุณลักษณะนวัตกรรมของโรเจอร์ สัมพันธ์กับภาพในอนาคตในระดับนโยบายมีอิทธิพลที่สำคัญที่มีต่อพลวัตกระบวนการเพื่อส่งเสริมการแพร่กระจายในหมู่ประชาชนผู้ด้อยโอกาสคือผู้สูงวัย Leo Neirotti Ferro และ Caroleo (2011) พบว่า สามารถเพิ่มความโน้มเอียงในการยอมรับเทคโนโลยีในอนาคตข้างหน้าผ่านการสร้างโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นการเฉพาะ รายละเอียดเนื้อหาวิชาการอบรมสามารถแก้ปัญหาได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาผ่านสภาวะแวดล้อมที่เป็นสถานการณ์ จำลองของเนื้อหาวิชาที่ใช้อบรมให้กับประชาชนผู้สูงวัยมีแนวโน้มว่าเป็นนโยบายที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด Aleixo, Nunes และ Isaias (2012) ศึกษาการสร้างเว็บไซต์เทศบาลในโปรตุเกส ที่การใช้ชุดแนวทางการใช้ที่คัดเลือกไว้แล้วเชื่อมโยงกับความสามารถในการรู้ทางดิจิทัล มีแนวโน้มสูงที่จะสามารถทำงานเพื่อเป็นสะพานเชื่อมโยงความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล ที่สามารถลดการกีดกันทางดิจิทัลผ่านแนวทางการใช้งาน ขณะเดียวกันเทคโนโลยีช่วยขจัดความกลัวเทคโนโลยีในหมู่ผู้ด้อยโอกาส (Malek, Razak, Salman, Nor & Abdullah, 2012) เป็นการยืนยันว่า ผู้สูงวัยมีทัศนคติต่อคอมพิวเตอร์และการใช้อินเทอร์เน็ต พร้อมมีประสบการณ์ตรงในการใช้คอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ต (Part, & Cimpoieru, 2011) เนื่องจากทรัพยากรมนุษย์เป็นทรัพยากรที่สร้างสรรค์นวัตกรรมและสารสนเทศในกระบวนการหลักขององค์กร ที่ต้องมีการอบรมและกิจกรรมการพัฒนาที่ขึ้นอยู่กับความเข้าใจการอบรมให้ต่อเนื่อง (Atak & Erturgutb, 2010) สารสนเทศคืออำนาจที่สร้างสังคมมนุษย์ เป็นเครื่องมือที่มีค่าสูงสุดในองค์กรและสถาบันเกือบทุกแห่งดังนั้นจึงจัดประเภทสารสนเทศให้อยู่ในโครงสร้างที่มีเหตุมีผลสอดคล้องกัน ที่เรียกว่าสถาปัตยกรรมสารสนเทศ (Paul, 2014) ดังนั้น หลักสูตรที่ใช้ในการอบรมต้องประกอบด้วย ขั้นแรก การรู้ดิจิทัล จะสัมฤทธิ์ผลได้จากคอมพิวเตอร์ที่มีประโยชน์เกื้อกูลกับมนุษย์ ได้แก่ โทรศัพท์อัจฉริยะและคอมพิวเตอร์พกพา ขั้นที่สอง เป็นการสร้างศักยภาพทางวิชาชีพ สัมฤทธิ์ผลจากคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลแบบดั้งเดิม ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ เมาส์เป็นปัญหาของผู้สูงวัย ส่วนแป้นพิมพ์เป็นปัญหากับผู้ไม่รู้หนังสือ การรณรงค์ของสองสิ่งนี้ไม่ประสบความสำเร็จเมื่อการศึกษาน้อย รายได้ต่ำ และเครือข่ายทางสังคม รวมถึงเนื้อหาสารสนเทศที่ต้องการเสริมการเรียนรู้ ได้รับการสนับสนุนต่ำหรือไม่ได้รับการสนับสนุนเลย (Figueiredo, Prado & Kramer, 2012) การใช้อินเทอร์เน็ตในแต่ละวันเพื่อการติดต่อสื่อสาร / ไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์ / สนทนาและเข้าถึงสารสนเทศ / การบรรจุลง / การบันเทิงและบริการอิเล็กทรอนิกส์ (Akman & Mishra, In Press) มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลกันเพิ่มโอกาสในการติดต่อ คลิปวีดิทัศน์ทางการศึกษา อาชีพ หนังสือที่ฟังเสียงได้ (Ferreira, Moreira, Mendes, Gerla & Cerqueira, 2014) ระบบความรู้ท้องถิ่นของชุมชน (Thinyane & Terzoli, 2009) โดยที่อยู่บนพื้นฐานการมีโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร การมีส่วนร่วมในระดับรากหญ้าการบูรณาการพัฒนาการเชิงเศรษฐกิจสังคมเข้ากับคุณค่าความเป็นมนุษย์ และการใช้ประโยชน์จากบรรดาเทคโนโลยีที่มีทั้งอุปกรณ์ไร้สายและแถบความถี่กว้างที่มีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะในชนบทและบริบททางประชากรที่ได้รับบริการต่ำ (Armenta, Serrano, Cabrera & Conte, 2012) และใช้โครงสร้างพื้นฐานอาสาสมัครพื้นฐานที่มีอยู่เป็นกุญแจสำคัญที่จะเข้าถึงประชาชน (Agnew & Ripper, 2011) เทคโนโลยีใหม่สร้างสรรค์สังคม ขณะเดียวกันก็สร้างความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัลกับผู้ด้อยโอกาสด้วยเช่นกัน และจากการมีสารสนเทศในสังคมอย่างท่วมทันทำให้เกิดปัญหาการจัดระเบียบทางสังคม สังคมมีความล้มเหลว เพราะสังคมมีทั้งข้อมูลที่ทรงพลัง และข้อมูลที่ไม่สะอาด จึงเป็นภาระหน้าที่ที่ผู้ใช้เทคโนโลยีใหม่ต้องเรียกหาปัญญาซึ่งคอมพิวเตอร์ไม่มีเป็นปัญญาที่เกิดจากการตกผลึกของการอบรมเนื้อหาสารสนเทศที่จำเป็น สำหรับกระบวนการอบรมควรใช้สถาบันราชการในท้องถิ่นเป็นหน่วยขับเคลื่อน ร่วมกับเครือข่ายที่มีอยู่ในท้องถิ่น ทฤษฎี สมมุติฐาน กรอบแนวความคิด : กรอบแนวคิดของโครงการวิจัย การฝึกอบรมเพื่อให้เนื้อหาสารสนเทศและความรู้ที่จำเป็นแก่ประชาชน (Atak & Erturgutb,2010; Bach, Shaffer & Wolfson, 2013; Ferreira, Moreira, Mendes, Gerla & Cerqueira, 2014) จะสามารถทำให้เกิดการร่วมกันทางดิจิทัล (Digital Inclusion) (Wong, Fung, Law, Lam & Lee, 2009; Kamba & Mansor, 2010; Salvador, Rojas & Susinos, 2010; Mimbi, Bankole & Kyobe, 2011; Pedrozo, 2013; Jung, Park & Lee, 2014) หลักสูตรเนื้อหาได้มาด้วยผ่านกระบวนการวิจัยและพัฒนาสามารถสร้างกรอบแนวทางสร้างเนื้อหาหลักสูตรเพื่อลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัลในชุมชนที่ใช้ในการอบรม (Figueiredo, Prado & Kramer, 2012; Akman & Mishra, In Press; Ferreira, Moreira, Mendes, Gerla & Cerqueira, 2014; Thinyane & Terzoli, 2009) ทฤษฎี ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสารสนเทศและความรู้ดิจิทัล (Digital Divide) ระหว่างกลุ่มต่างๆ ในสังคมให้มีความกว้างมากยิ่งขึ้นไปอีก และสามารถสร้างการมีพลังอำนาจในตนเอง (Stahl, 2008; Wong, Chen, Lee, Fung & Law, 2013) วิธีการดำเนินการวิจัย และสถานที่ทำการทดลอง/เก็บข้อมูล : โครงการวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา (research and development) โดยมีการดำเนินงานแบ่งเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 การศึกษาปัญหาและผลกระทบที่มีต่อการรู้ดิจิทัล และการเข้าถึงเทคโนโลยีสารสนเทศของประชาชนในชนบท ได้ดำเนินการดังนี้ การศึกษาบริบทชุมชน ปัญหาที่มีต่อการรู้ดิจิทัลอย่างเร่งด่วนตามเกณฑ์ที่ใช้กำหนดชุมชนที่ใช้ในการศึกษาในตำบลหัวหวาย อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ 14 หมู่บ้าน ระยะที่ 2 การสร้างเนื้อหาหลักสูตรเพื่อทดลองการอบรม เนื้อหาหลักสูตรที่สร้างจากวรรณกรรมและ ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องประกอบด้วย 1) คอมพิวเตอร์ เครื่องมือสื่อสารเคลื่อนที่ อินเทอร์เน็ต 2) การเข้าถึง สารสนเทศตามประเภทและลักษณะของสารสนเทศ และการสื่อสาร 3) การสร้างและการออกแบบเครือข่ายสังคม เสมือนและสังคมจริง 4) ความรู้และการจัดการความรู้ ได้แก่ ด้านอาชีพ ด้านการศึกษา ด้านการดำเนิน ชีวิตประจำวัน ด้านระบบความรู้ท้องถิ่นของชุมชน ฯลฯ 5) กฎหมายที่เกี่ยวกับการกระทำผิดทางคอมพิวเตอร์ กระบวนการพัฒนาหลักสูตรฝึกอบรมฯ ขั้นที่ 1 ศึกษาข้อมูลพื้นฐานของสังคมและชุมชนที่มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ขั้นที่ 2 วิเคราะห์ข้อมูลที่มีความจำเป็นอันจะนำมาซึ่งการปรับปรุงหลักสูตร ขั้นที่ 3 สำรวจความต้องการและความจำเป็นของสังคม ชุมชน และผู้เรียน ขั้นที่ 4 กำหนดวัตถุประสงค์ของการให้การศึกษาให้ตรงกับความต้องการของสังคม ขั้นที่ 5 เลือกเนื้อหาวิชาที่ต้องการนำมาให้ผู้เรียนได้ศึกษาที่ตรงกับวัตถุประสงค์ ขั้นที่ 6 เลือกบุคลากรที่มีความชำนาญในเนื้อหาวิชานั้นๆ มาร่วมจัดทำหลักสูตร ขั้นที่ 7 จัดเรียงลำดับเนื้อหาความรู้ที่ได้มาจากขั้นที่ 6 ขั้นที่ 8 สร้างประสบการณ์การเรียนรู้ให้ตรงกับเนื้อหาวิชาเพื่อการจัดการฝึกอบรม ขั้นที่ 9 กำหนดการประเมินผลให้ตรงกับวัตถุประสงค์ที่ศึกษา ระยะที่ 3 การศึกษาผลการใช้หลักสูตรฝึกอบรมทักษะการรู้ดิจิทัลและการเข้าถึงสารสนเทศของประชาชนในชนบท ประกอบด้วย ผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบเนื้อหาหลักสูตร การอบรมตามเนื้อหาหลักสูตรเพื่อสร้างขึ้นกับชุมชนโดยมีการ ทดสอบก่อนและหลังการอบรม สร้างคู่มือการใช้หลักสูตร ค่าสถิติที่ใช้ การเปรียบเทียบผลการทดสอบก่อนกับหลังอบรมโดยรวมและรายประเด็น และรายชุมชน ใช้ค่าสถิติค่าเฉลี่ย และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน เปรียบเทียบค่าความแตกต่างโดยรวมและรายประเด็น และรายชุมชน ใช้ค่าสถิติ Paired- Samples, t- Test เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย เครื่องมือวิจัยที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ ประกอบด้วย 1. แบบสอบถามสภาพปัญหาและผลกระทบที่มีต่อการรู้ดิจิทัล และการเข้าถึงสารสนเทศของประชาชนในชนชน 2. แบบประเมินหลักสูตรการฝึกอบรมโดยผู้เชี่ยวชาญ 3. แบบทดสอบก่อนและหลังการฝึกอบรม คำอธิบายโครงการวิจัย (อย่างย่อ) : - จำนวนเข้าชมโครงการ : 206 ครั้ง รายชื่อนักวิจัยในโครงการ ชื่อนักวิจัย ประเภทนักวิจัย บทบาทหน้าที่นักวิจัย สัดส่วนปริมาณงาน(%) นางสาวดวงใจ พุทธเษม บุคลากรภายในมหาวิทยาลัย หัวหน้าโครงการวิจัย 100 กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด