กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด รหัสโครงการ : R000000530 ชื่อโครงการ (ภาษาไทย) : การพัฒนาศักยภาพในการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนของตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ) : Potential Development for Sustainable Community- Based Tourism Management of Thammamoon Sub-district, Maung District, Chinat Province คำสำคัญของโครงการ(Keyword) : การจัดการ การท่องเที่ยวโดยชุมชน การพัฒนาศักยภาพ หน่วยงานเจ้าของโครงการ : คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ > สาขาวิชาสังคมวิทยา ลักษณะโครงการวิจัย : โครงการวิจัยเดี่ยว ลักษณะย่อยโครงการวิจัย : ไม่อยู่ภายใต้แผนงานวิจัย/ชุดโครงการวิจัย ประเภทโครงการ : โครงการวิจัยใหม่ สถานะของโครงการ : propersal งบประมาณที่เสนอขอ : 70000 งบประมาณทั้งโครงการ : 70,000.00 บาท วันเริ่มต้นโครงการ : 30 พฤศจิกายน 2563 วันสิ้นสุดโครงการ : 29 พฤศจิกายน 2564 ประเภทของโครงการ : งานวิจัยประยุกต์ กลุ่มสาขาวิชาการ : สังคมศาสตร์ สาขาวิชาการ : สาขาสังคมวิทยา กลุ่มวิชาการ : สังคมวิทยา ลักษณะโครงการวิจัย : ระดับชาติ สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ : ไม่สะท้อนถึงการใช้ความรู้เชิงอัตลักษณ์ สร้างความร่วมมือประหว่างประเทศ GMS : ไม่สร้างความร่วมมือทางการวิจัยระหว่างประเทศ นำไปใช้ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา : ไม่นำไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนาณภาพการศึกษา เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต : ไม่เกิดจากความร่วมมือกับภาคการผลิต ความสำคัญและที่มาของปัญหา : การพัฒนาการท่องเที่ยวของประเทศสร้างรายได้ให้กับระบบเศรษฐกิจ ส่งผลให้อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเติบโตอย่างรวดเร็ว ทำให้มีการกำหนดจุดหมายปลายทางให้การท่องเที่ยวมีเอกลักษณ์และความหลากหลาย เน้นความรับผิดชอบ ความยั่งยืน ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมและมีความสมดุล นำไปสู่การส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดีทั้งด้านสังคมและเศรษฐกิจของคนในประเทศ ซึ่งแผนปฏิบัติการส่งเสริมการท่องเที่ยวประจำปี 2562 ของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ที่จัดทำขึ้นภายใต้กรอบแนวคิดของแผนยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี (พ.ศ.2560-2579) แผนพัฒนาการท่องเที่ยวแห่งชาติ ฉบับที่ 2ในปี 2560-2564 กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา กำหนดให้เป็นปีส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ การท่องเที่ยวเชิงศาสนา การท่องเที่ยวเชิงผจญภัย การท่องเที่ยวเชิงเกษตร เป็นต้น โดยเน้นการสร้างนวัตกรรมทางความคิดเพื่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มในสินค้าท่องเที่ยว ส่งเสริมการลงทุนเพื่อการท่องเที่ยวที่ยั่งยืน คำนึงถึงคุณค่า การพัฒนาสิ่งแวดล้อม สร้างบรรยากาศการลงทุนในกิจกรรมการท่องเที่ยวแหล่งใหม่ที่มีศักยภาพเพื่อคืนธรรมชาติสู่ผืนโลก เกิดความมั่งคั่งสู่ชุมชน มุ่งสู่การเป็นแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมอย่างยั่งยืน ด้วยการเพิ่มรายได้ทางการท่องเที่ยวอย่างต่อเนื่อง สมดุลและทั่วถึงผ่านการนำเสนอคุณค่าของการท่องเที่ยวประเทศไทย (การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย, 2563) สอดรับกับแนวทางการพัฒนาในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ.2560-2564) ที่เน้นการสร้างภูมิคุ้มกันในประเทศให้เข้มแข็งโดยการเตรียมความพร้อมให้กับคน สังคม และระบบเศรษฐกิจของประเทศให้สามารถปรับตัวรองรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงที่สอดคล้องและเหมาะสม โดยนำทุนของประเทศที่มีศักยภาพมาใช้ประโยชน์อย่างบูรณาการและเกื้อกูล ด้วยการเสริมสร้างทุนสังคม (ทุนมนุษย์ ทุนสังคม ทุนทางวัฒนธรรม) ให้ความสำคัญกับการพัฒนาคนและสังคมไทยสู่สังคมคุณภาพในทุกระดับ การปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลง การเข้าถึงทรัพยากรอย่างเป็นธรรม การเสริมสร้างทุนเศรษฐกิจมุ่งพัฒนาเศรษฐกิจภายในประเทศให้เข้มแข็ง โดยการใช้ภูมิปัญญา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ความคิดสร้างสรรค์เป็นพลังขับเคลื่อนใหม่อย่างยั่งยืนระยะยาว โดยการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสาขาธุรกิจบริการที่มีศักยภาพ ยกระดับคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดและชุมชนให้เป็นแหล่งสร้างรายได้หลักของประเทศ รวบถึงเป็นแหล่งกระจายรายได้สู่ท้องถิ่น ด้วยการพัฒนายกระดับคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวในเชิงกลุ่มพื้นที่ให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดและชุมชน การบริหารจัดการท่องเที่ยวให้เกิดความสมดุลและยั่งยืน ตลอดจนเสริมสร้างความเข้มแข็งของภาคเอกชน ท้องถิ่น ชุมชนในอุตสาหกรรมท่องเที่ยว (สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2563) การจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นผู้ดำเนินการ และมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนในรูปแบบของการท่องเที่ยวชุมชน (Community - based Tourism) เป็นแนวทางที่ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายโดยเริ่มประยุกต์ใช้แนวคิดการจัดการการท่องเที่ยวแบบยั่งยืนที่เน้นการสร้างความสมดุลทางด้านเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในพื้นที่หรือแหล่งท่องเที่ยว อีกทั้งในปัจจุบันการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือในการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนท้องถิ่น ทั้งกระตุ้นการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรสิ่งแวดล้อม การสร้างงาน การกระจายรายได้สู่ชุมชนท้องถิ่น ตลอดจนการแก้ไขปัญหาความยากจน ซึ่งที่ผ่านมาส่วนใหญ่แล้วการจัดการการท่องเที่ยวชุมชนมักไม่ได้คำนึงถึงศักยภาพของชุมชน ทุนทางสังคม ผลิตภัณฑ์ในชุมชนท้องถิ่น ความเป็นอัตลักษณ์ และวิถีชีวิตดั้งเดิมซึ่งเป็นรากฐานของชุมชนท้องถิ่นในแต่ละพื้นที่ แผนยุทธศาสตร์การท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน พ.ศ. 2559-2563 (CBT Thailand) มีเป้าหมายเพื่อเพิ่มศักยภาพของทรัพยากรมนุษย์ในชุมชนให้มีความรู้ และเพิ่มทักษะความสามารถในการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนได้อย่างยั่งยืน ตามแนวคิดของการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนบนฐานของความพอเพียง รวมทั้งเพื่อเพิ่มคุณค่าและมูลค่าของต้นทุนทรัพยากรการท่องเที่ยวทรัพยากรชุมชนอันจะทำให้เกิดการยกระดับความสำคัญของชุมชนในสังคม เพื่อเพิ่มจำนวนชุมชนที่มีการจัดการ การท่องเที่ยวโดยชุมชนที่มีมาตรฐานคุณภาพภายใต้ขีดความสามารถของการรองรับของชุมชน และเพื่อเพิ่มจำนวนเครือข่ายและความเข้มแข็งของเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชน (องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน, 2561) โดยมติคณะรัฐมนตรีได้ผ่านแผนยุทธศาสตร์การท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน มี 5 ยุทธศาสตร์ ประกอบด้วย ยุทธศาสตร์ที่ 1 การเสริมสร้างคุณภาพ ทักษะ และความสามารถของทรัพยากรมนุษย์ในชุมชนให้มีศักยภาพในการจัดการการท่องเที่ยว โดยชุมชนแบบพึ่งพาตนเองบนฐานความพอเพียงและความรู้ ยุทธศาสตร์ที่ 2 การส่งเสริมการเพิ่มคุณค่าและมูลค่าของต้นทุนทรัพยากรชุมชนสู่การเป็นสินค้าและบริการบนฐานอัตลักษณ์ เอกลักษณ์ และการมีส่วนร่วมของชุมชนสู่ต้นแบบเป็นแหล่งเรียนรู้การพัฒนาและจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนในระดับต่าง ๆ ยุทธศาสตร์ที่ 3 การพัฒนาการบริหารจัดการการตลาดการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่มุ่งเน้นการสร้างสมดุลของความสุขอย่างเท่าเทียมระหว่างชุมชนและนักท่องเที่ยว ยุทธศาสตร์ที่ 4 การพัฒนากลไกการขับเคลื่อนระบบการบริหารจัดการ และการทำงานเชื่อมโยงเชิงเครือข่ายประชารัฐที่มีเอกภาพ มั่นคงและยั่งยืน ยุทธศาสตร์ที่ 5 การพัฒนาดัชนีชี้วัดความสุขระหว่างชุมชนและนักท่องเที่ยวตลอดจนพัฒนาไปสู่การเป็นแหล่งเรียนรู้ในภูมิภาคอาเซียน โดยคาดหวังที่จะให้มีการกระจายรายได้ สร้างแรงงาน ให้ระบบเศรษฐกิจไหลผ่าน (Trickle down) ไปยังชุมชนในชนบท ดังนั้น การดำเนินการเรื่องการจัดการการท่องเที่ยวชุมชนที่เป็นสินค้าด้านการบริการ เช่น การพัฒนาขีดความสามารถในการบริหารจัดการของชุมชน การ สร้างเครือข่ายของชุมชน การต่อยอดในเรื่องของการตลาด การประชาสัมพันธ์ และการส่งเสริมการขาย ทั้งนี้เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศต่างๆ แล้วประเทศไทยมีขีดความสามารถและมีความได้เปรียบด้าน ทรัพยากรพื้นฐาน (กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา, 2560) ด้วยความหลากหลายของทรัพยากรการท่องเที่ยวที่ กระจายอยู่ในทุกจังหวัด และมีความพร้อมในการรองรับนักท่องเที่ยวด้วยแหล่งท่องเที่ยวหลายแห่งมีความ สวยงามติดระดับโลก มีเอกลักษณ์ต่างจากภูมิภาคอื่น รวมถึงอุตสาหกรรมที่สนับสนุนเชื่อมโยงแหล่งท่องเที่ยว ต่าง ๆ ยังมีแหล่งท่องเที่ยวที่มีศักยภาพพร้อมที่จะพัฒนาอีกจำนวนมาก เมื่อพิจารณาศักยภาพของแหล่ง ท่องเที่ยวในประเทศไทยกับประเทศในทวีปเอเซีย โดยพิจารณาจากแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียง แหล่งท่องเที่ยวใน ประเทศไทย ประมาณ 104 แห่ง เป็นรองประเทศจีน ญี่ปุ่นและอินเดีย ตามลำดับ โดยแหล่งท่องเที่ยวทางทะเล และชายหาดของประเทศไทยมีชื่อเสียงมากที่สุด (กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา, 2559) ด้วยศักยภาพความโดดเด่นของแหล่งท่องเที่ยวและทรัพยากรการท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศต่างต้องการที่จะเดินทางมาท่องเที่ยว แต่เมื่อใดก็ตามที่อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวขยายตัวและมีการพัฒนามากขึ้น สิ่งที่จะตามมาคือ ผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสังคม ชุมชน สิ่งแวดล้อม ตลอดจนวัฒนธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีของชุมชน ท้องถิ่นหรือแหล่งท่องเที่ยว ด้วยเหตุนี้ผู้ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการการท่องเที่ยวทั้งในภาครัฐ เอกชน หรือชุมชนท้องถิ่น จึงจำเป็นต้องให้ความสำคัญกับการจัดการการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การจัดการการท่องเที่ยวชุมชน ซึ่งแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติส่วนใหญ่จะอยู่ในพื้นที่ชุมชน หรืออยู่ในพื้นที่ใกล้เคียง ดังนั้น จึงหลีกเลี่ยง ไม่ได้ที่ชุมชนรวมถึงองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจะเข้าไปมีบทบาทสำคัญในการบริหารจัดการการท่องเที่ยว ดังนั้น การจัดการการท่องเที่ยวชุมชนอย่างยั่งยืนจึงเป็นแนวทางสำคัญในการสร้างรายได้อย่างยั่งยืน มีการกระจายผลประโยชน์สู่ชุมชนท้องถิ่น นักท่องเที่ยวได้รับประสบการณ์ที่มีคุณภาพ ในขณะเดียวกันก็ยังคงรักษาไว้ ซึ่งความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมของแหล่งท่องเที่ยว การจัดการการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของชุมชนต่าง ๆ มีปัญหาที่สำคัญ คือ ศักยภาพของ ผลิตภัณฑ์ หรือสินค้าทางการท่องเที่ยว บริบทชุมชน รวมทั้งอัตลักษณ์ และวิถีชีวิตของชุมชนในแต่ละพื้นที่ แตกต่างกัน การบริหารจัดการที่จะนำไปสู่ความยั่งยืนที่แท้จริงคือ การพัฒนาการท่องเที่ยวตามบริบทของแต่ละ ชุมชนให้ความสำคัญกับปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม โดยอยู่บนพื้นฐานของ ศักยภาพทางด้านทรัพยากรการท่องเที่ยวของชุมชนท้องถิ่น ศักยภาพด้านการบริการและสิ่งอำนวยความสะดวก ในการรองรับ ศักยภาพทางด้านการบริหารจัดการการท่องเที่ยวเฉพาะของแต่ละชุมชน ด้วยเหตุนี้ การเรียนรู้จากชุมชนที่มีความเข้มแข็งในการจัดการการท่องเที่ยวจะเป็นแนวทางหนึ่งในการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของชุมชนอื่น จังหวัดชัยนาท ตั้งอยู่บริเวณฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา มีเนื้อที่ประมาณ 2,469 ตารางกิโลเมตร หรือ 1,543,591 ไร่ มีลักษณะพื้นที่เป็นที่ราบค่อนข้างเรียบแคบบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ โดยเฉพาะตอนกลางของจังหวัด กำหนดวิสัยทัศน์การพัฒนาจังหวัดชัยนาท “เมืองเกษตรมาตรฐาน ย่านท่องเที่ยวเพื่อการเรียนรู้ มุ่งสู่สิ่งแวดล้อมสมดุลและสังคมเป็นสุข” โดยเฉพาะประเด็นยุทธศาสตร์ที่สอง การเพิ่มศักยภาพด้านท่องเที่ยวเพื่อการเรียนรู้และวิถีชีวิตชุมชน ในรอบ 4 ปีที่ผ่านมาทางจังหวัดและส่วนราชการที่เกี่ยวข้องได้ดำเนินการในการสงเสริมและสนับสนุนยกระดับชุมชนท้องถิ่นในการ จุดเด่นของโครงการ : - วัตถุประสงค์ของโครงการ : 1. เพื่อสำรวจความต้องการในการพัฒนาศักยภาพเพื่อการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนของตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท 2. เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาและส่งเสริมการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนของตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท ขอบเขตของโครงการ : ขอบเขตเนื้อหา 1. ข้อมูลเชิงปริมาณ ประกอบด้วย (1) ข้อมูลทั่วไปของผู้ให้ข้อมูล ประกอบด้วย เพศ อายุ สถานภาพการศึกษา อาชีพ รายได้ของครัวเรือนเฉลี่ยต่อเดือน ระยะเวลาที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ (2) ข้อมูลเกี่ยวกับความต้องการในการพัฒนาศักยภาพเพื่อการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน ได้แก่ การจัดการท่องเที่ยว การท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน และการมีส่วนร่วมของชุมชน และ (3) ข้อเสนอแนะแนวทางการพัฒนาและส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท 2. ข้อมูลเชิงคุณภาพ ใช้แบบสัมภาษณ์ในการดำเนินการสนทนากลุ่ม (Focus Group) โดยการซักถามพูดคุยระหว่างผู้เข้าร่วมสนทนาระดมความคิด เป็นการถามแบบเจาะลึก ในประเด็น ขอบเขตด้านพื้นที่ ศึกษาเฉพาะในพื้นที่ตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท ขอบเขตด้านประชากรและกลุ่มตัวอย่าง คือ ประชาชนผู้ในพื้นที่ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนในพื้นที่ตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท ข้อมูล ณ วันที่ 10 กรกฎาคม 2563 จำนวน 7,556 คน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ คือ ประชาชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ตำบลธรรมามูล ยอมรับให้เกิดความคลาดเคลื่อนในการสุ่มตัวอย่างร้อยละ 5 ภายใต้ความเชื่อมั่น 95% โดยการใช้สูตรของยามาเน่ (Yamane, 1973, p.1088) ได้ขนาดกลุ่มตัวอย่างเท่ากับ 381 คน วิธีการสุ่มตัวอย่าง จะใช้การสุ่มตัวอย่างแบบบังเอิญ จากประชากรที่ใช้ในการวิจัย และในส่วนผู้ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นผู้ให้ข้อมูลหลัก (Key Informants) จำนวน 30 คน ได้แก่ นายอำเภอ พัฒนาการอำเภอ นายกเทศมนตรี ผู้นำท้องที่ ผู้นำชุมชนและผู้ประกอบการในชุมชน ผลที่คาดว่าจะได้รับ : 1. ชุดข้อมูลจากการสำรวจความต้องการด้านการส่งเสริมและพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนของตำบลธรรมามูลจะเป็นประโยชน์ต่อการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่ส่งผลต่อชุมชนและวิถีชีวิตของคนในตำบลและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 2. เกิดแนวทางสำหรับการพัฒนาศักยภาพตำบลธรรมามูลเพื่อใช้ในการกำหนดนโยบาย การส่งเสริมและพัฒนาการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนสำหรับชุมชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ : แนวคิดการจัดการท่องเที่ยว ความหมายของการจัดการการท่องเที่ยว บุญเลิศ จิตตั้งวัฒนา (2542) กล่าวว่าการจัดการท่องเที่ยว หมายถึง การวางแผนการท่องเที่ยว และดำเนินการให้เป็นไปตามแผน โดยมีการจัดองค์การการบริหารงานบุคคล การอำนวยการ และ การควบคุมอย่างเหมาะสม เพื่อให้เป็นไปตามแผนที่ได้วางไว้พร้อมทั้งมีการประเมินผลการ ท่องเที่ยวด้วย สรุปได้ว่าการจัดการท่องเที่ยว หมายถึง กระบวนการในการจัดการการท่องเที่ยวที่มี รูปแบบการดำเนินการที่เหมาะสม ภายใต้สภาพแวดล้อมของพื้นที่นั้น ๆ อีกทั้งมีเป้าหมายที่มี ความสอดคล้องกับหลักการ ทฤษฎี และแนวคิดที่มีความเหมาะสม เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ ที่กำหนดไว้อย่างมีประสิทธิภาพ มนัส สุวรรณ และคณะ (2541) กล่าวว่า การจัดการท่องเที่ยว หมายถึง การกระทำอย่างมี เป้าหมายที่สอดคล้องกับหลักการ ทฤษฎี และแนวคิดที่เหมาะสม ยิ่งไปกว่านี้ยังต้องคำนึงถึงสภาพ ที่แท้จริง รวมทั้งข้อจำกัดต่าง ๆ ของสังคมและสภาพแวดล้อม การกำหนดแนวทาง มาตรการ และ แผนปฏิบัติการที่ดีต้องคำนึงถึงกรอบความคิดที่ได้กำหนดไว้ มิฉะนั้นแล้วการจัดการท่องเที่ยวจะดำเนินไปอย่างไร้ทิศทางและประสบความล้มเหลว หลักการและแนวทางบริหารจัดการการท่องเที่ยว จุฑามาศ จันทรัตน์ (2544) กล่าวว่า ในการที่การท่องเที่ยวของไทยจะก้าวไปสู่ทศวรรษหน้าอย่างมีมาตรฐานและสามารถแข่งได้ในระดับสากล ผู้บริหารจัดการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งภาครัฐและเอกชนควรต้องมองการท่องเที่ยวอย่างเป็นระบบและตระหนักถึงความเป็นอันหนึ่ง อันเดียวกันของระบบ เพราะทุกส่วนล้วนมีความสำคัญและจำเป็นต้องพิจารณา 2 เรื่องหลัก คือ 1) ระบบการท่องเที่ยวที่ไม่ใช่เป็น อุตสาหกรรม แต่เป็นระบบเริ่มต้นจากนักท่องเที่ยวมีความต้องการในการเดินทางท่องเที่ยว ด้วยเหตุผลและแรงกระตุ้นจากการหาข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่ท่องเที่ยว การตัดสินใจเดินทาง การเก็บเกี่ยวประสบการณ์จากการเข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ และ 2) ผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยว มี 2 ส่วน คือ เกี่ยวข้องกับการแลกเปลี่ยน โดยนักท่องเที่ยวซื้อบริการจากภาคเอกชนและไม่มีการแลกเปลี่ยน ไม่ได้มีไว้เพื่อขาย แต่หากเป็นสาธารณสมบัติ เช่น ชายหาดที่สวยงาม ความเอื้ออาทร วัฒนธรรมที่มีความเป็นเอกลักษณ์ วรรณพร วณิชชานุกร (2540) กล่าวว่า ในการบริหารจัดการทรัพยากรด้านการท่องเที่ยว ให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ควรจะมีรูปแบบการบริหารใน 2 ระดับ คือระดับแนวนอน ประกอบด้วย หน่วยงานต่าง ๆ ของรัฐที่เกี่ยวข้อง และระดับแนวตั้งคือ หน่วยงายของรัฐใน ส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่น รวมทั้งองค์กรที่ไม่ใช่ของรัฐบาล แต่มีบทบาทสำคัญใน การเป็นตัวแทนปกป้องผลประโยชน์ส่วนรวม และสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร แรงงาน ความรู้ ตามอำนาจของผู้คนในท้องถิ่นได้ ซึ่งการบริหารงานควรครอบคลุมในเรื่องต่าง ๆ องค์ประกอบการจัดการธุรกิจการท่องเที่ยว การจัดการธุรกิจการท่องเที่ยวที่สำคัญ ประกอบด้วย (การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย, 2543) 1. ตลาดการท่องเที่ยว เป็นเรื่องของความพยายามที่จะทำให้นักท่องเที่ยวกลุ่มเป้าหมายเดินทางเข้ามาในแหล่งท่องเที่ยว เพื่อใช้เป็นสิ่งอำนายความสะดวกทางการท่องเที่ยวและบริการต่าง ๆ ด้านการท่องเที่ยวในแหล่งท่องเที่ยวนั้น ๆ 2. การขนส่ง เป็นการจัดการให้มีการเคลื่อนย้ายนักท่องเที่ยวด้วยยานพาหนะประเภทต่าง ๆ จากภูมิลำเนาไปยังแหล่างท่องเที่ยวที่ต้องการ 3. ทรัพยากรท่องเที่ยว เป็นสินค้าทางการท่องเที่ยว เป็นจุดหมายปลายทางที่นักท่องเที่ยวจะเดินทางเข้ามาท่องเที่ยว หรือสิ่งดึงดูดความสนใจของนักท่องเที่ยวให้เกิดการเดินทางไปเยือนหรือไปท่องเที่ยว 4. สิ่งอำนวยความสะดวกทางการท่องเที่ยว เป็นสรรพสิ่งที่รองรับในการเดินทางท่องเที่ยวเพื่อให้การเดินทางท่องเที่ยวเป็นไปด้วยความสะดวกและปลอดภัย จากที่กล่าวมา การจัดการท่องเที่ยว ชุมชน กลุ่ม องค์กรต้องบริหารจัดการองค์ประกอบ ต่าง ๆ ให้สอดคล้องกับการท่องเที่ยวรูปแบบอื่น ๆ แต่จะมีความแตกต่างที่แหล่งทรัพยากรทางการท่องเที่ยว การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรเกษตร ทรัพยากรด้านการจัดการ ตลาดนักท่องเที่ยว และการบริการและกิจกรรมการท่องเที่ยว เป็นต้น แนวคิดเกี่ยวกับการท่องเที่ยวโดยชุมชน ความหมายการท่องเที่ยวโดยชุมชน การท่องเที่ยวโดยชุมชน หมายถึง การท่องเที่ยวที่คำนึงถึงความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม สังคม ประเพณี วัฒนธรรม กำหนดทิศทางโดยชุมชน จัดการโดยชุมชน และผลประโยชน์ที่ได้ตกเป็นของชุมชน และชุมชนมีบทบาทเป็นเจ้าของมีสิทธิในการจัดการดูแลเพื่อให้เกิดการเรียนรู้แก่ผู้มาเยือน (กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา, 2550: 22) การท่องเที่ยวโดยชุมชน (Community Based Tourism: CBT) เป็นรูปแบบวิธีการที่นำเอาการท่องเที่ยวมาเป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นโดยการสร้างความเข้มแข็งให้กับองค์กรชุมชนและชาวบ้านในการจัดการทรัพยากรการท่องเที่ยวโดยเน้นการมีส่วนร่วมของคนในมากกว่าคนนอก โดยอาศัยหลักการที่สำคัญดังนี้ (พจนา สวนศรี, 2546: 12) 1. ชุมชนเป็นเจ้าของ 2. ชาวบ้านเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจและกำหนดทิศทาง 3. ส่งเสริมความภาคภูมิใจในตนเอง 4. ยกระดับคุณภาพชีวิต 5. มีความยั่งยืนทางด้านสิ่งแวดล้อม 6. คงเอกลักษณ์และวัฒนธรรมท้องถิ่น 7. ก่อให้เกิดการเรียนรู้ระหว่างคนต่างวัฒนธรรม 8. เคารพในวัฒนธรรมที่แตกต่างและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ 9. เกิดผลตอบแทนที่เป็นธรรมแก่คนท้องถิ่น 10. มีการกระจายรายได้สู่สาธารณประโยชน์ของชุมชน การท่องเที่ยวโดยชุมชนคำนึงถึงความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม สังคม และวัฒนธรรม ซึ่งกำหนดทิศทางโดยชุมชน จัดการโดยชุมชน เพื่อชุมชน และชุมชนมีบทบาทเป็นเจ้าของมีสิทธิในการจัดการดูแลเพื่อให้เกิดการเรียนรู้แก่ผู้มาเยือน การท่องเที่ยวโดยชุมชนเน้นใช้การท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชน การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ทั้งนี้ต้องมองการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นแบบองค์รวมโดยให้ความสำคัญกับองค์ประกอบที่สำคัญ 5 ด้าน ได้แก่ 1. ด้านสังคม เน้นคนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา ดำรงความยุติธรรมในสังคม มีคุณภาพชีวิตที่ดี และมีองค์กรชุมชน 2. ด้านวัฒนธรรม การศึกษา การรับรู้ ถ่ายทอดวัฒนธรรม และการอนุรักษ์วัฒนธรรม 3. ด้านเศรษฐกิจ มีรายได้จากการผลิต มีการพัฒนาด้านเศรษฐกิจที่หลากหลาย และพึ่งพาตนเองได้ 4. ด้านการเมือง การมีส่วนร่วมของชุมชน การพัฒนาจากความต้องการของประชาชน และความเป็นประชาธิปไตย 5. ด้านสิ่งแวดล้อม สิทธิในการจัดการทรัพยากร การดูแลเอาใจใส่ด้านสิ่งแวดล้อม และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ การจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นทางเลือกในการจัดการท่องเที่ยวที่ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางของการท่องเที่ยวบนฐานคิดที่ว่า คนในชุมชนทุกคนเป็นเจ้าของทรัพยากรและเป็นผู้มีส่วนได้เสียจากการท่องเที่ยว โดยการนำทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่นด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นธรรมชาติ ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรมประเพณี วิถีชีวิต และวิถีการผลิตของชุมชน มาใช้เป็นต้นทุนหรือปัจจัยในการจัดการการท่องเที่ยวอย่างเหมาะสม รวมทั้งมีการพัฒนาศักยภาพของคนในชุมชนให้มีความรู้ความสามารถในการดำเนินงานตั้งแต่การตัดสินใจ การวางแผน การดำเนินงาน การสรุปบทเรียน โดยเน้นให้เกิดความยั่งยืนสู่คนรุ่นลูกรุ่นหลานและเกิดประโยชน์ต่อท้องถิ่น ตลอดจนคำนึงถึงความสามารถในการรองรับของธรรมชาติเป็นสำคัญ (สินธุ์ สโรบล, 2546: 12) องค์ประกอบหลักของการท่องเที่ยวโดยชุมชน การท่องเที่ยวโดยชุมชนมีองค์ประกอบหลัก 4 ประการ คือ 1. องค์ประกอบด้านพื้นที่ เป็นการท่องเที่ยวในแหล่งท่องเที่ยวที่เกี่ยวเนื่องกับธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น (Identity or Authentic or Endemic or Unique) รวมถึงแหล่งวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศ (Eco – System) ในพื้นที่นั้น ๆ ดังนั้น องค์ประกอบด้านพื้นที่จึงเป็นการท่องเที่ยวที่มีพื้นฐานอยู่กับระบบธรรมชาติ (Nature – Based Tourism) 2. องค์ประกอบด้านการจัดการ เป็นการท่องเที่ยวที่มีความรับผิดชอบ (Responsible Travel) โดยไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคม โดยมีการจัดการที่ยั่งยืนซึ่งครอบคลุมไปถึงการอนุรักษ์ทรัพยากร การจัดการสิ่งแวดล้อม การป้องกันและกำจัดมลพิษ และควบคุมการพัฒนา การท่องเที่ยวอย่างมีขอบเขต จึงเป็นท่องเที่ยวที่มีการจัดการอย่างยั่งยืนเพื่อให้เกิดเป็นการท่องเที่ยวที่มีความรับผิดชอบและไม่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคม 3. องค์ประกอบด้านกิจกรรมและกระบวนการ เป็นการท่องเที่ยวที่มีกระบวนการเรียนรู้ (Learning Process) โดยมีการให้การศึกษาเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมและระบบนิเวศแหล่งท่องเที่ยวเป็นการเพิ่มพูนความรู้ ประสบการณ์ ความประทับใจ เพื่อสร้างความตระหนักและปลูกจิตสำนึก ที่ถูกต้องต่อนักท่องเที่ยว ประชาชนท้องถิ่น และผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้อง จึงเป็นการท่องเที่ยวสิ่งแวดล้อมศึกษา 4. องค์ประกอบด้านการมีส่วนร่วม เป็นการท่องเที่ยวที่คำนึงถึงการมีส่วนร่วมของชุมชนและประชาชนท้องถิ่นที่มีส่วนร่วมในการคิด การวางแผน ได้รับประโยชน์ ติดตามตรวจสอบ ตลอดจนร่วมบำรุงรักษาทรัพยากรท่องเที่ยวอันจะก่อให้เกิดผลประโยชน์ในท้องถิ่น ทั้งการกระจายรายได้ การยกระดับคุณภาพชีวิต และการได้รับผลตอบแทนเพื่อกลับมาบำรุงรักษาและจัดการแหล่งท่องเที่ยวด้วย และในที่สุดแล้วท้องถิ่นจะมีส่วนร่วมในการควบคุมการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างมีคุณภาพของท้องถิ่น โดยเริ่มต้นในระดับรากหญ้าจนเป็นการปกครองส่วนท้องถิ่น รวมไปถึงการมีส่วนร่วมของผู้ที่เกี่ยวข้องจึงกลายเป็นการท่องเที่ยวอย่างมีส่วนร่วมของชุมชน จากแนวคิดการ ทฤษฎี สมมุติฐาน กรอบแนวความคิด : ความต้องการในการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน บริบทพื้นที่/อัตลักษณ์ของตำบลธรรมามูล ศักยภาพของชุมชนตำบลธรรมามูล แนวทางการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน วิธีการดำเนินการวิจัย และสถานที่ทำการทดลอง/เก็บข้อมูล : การศึกษาวิจัย เรื่อง การพัฒนาศักยภาพเพื่อการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาทในครั้งนี้ ใช้รูปแบบการศึกษาวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) และวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ร่วมกัน ซึ่งผู้วิจัยได้กำหนดวิธีการดำเนินการวิจัย วิธีการดำเนินการวิจัยใช้เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลเป็นแบบสอบถาม (Questionnaire) โดยผู้วิจัยสร้างเครื่องมือจากการศึกษาเอกสาร ทฤษฎี แนวคิดต่างๆ รวมถึงงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง และสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ รวมทั้งกรอบแนวความคิดที่กำหนดขึ้น แบบสอบถามประกอบด้วย 3 ส่วน ส่วนที่ 1 แบบสอบถามทั่วไปของผู้ให้ข้อมูล ประกอบด้วย เพศ อายุ สถานภาพการศึกษา อาชีพ รายได้ของครัวเรือนเฉลี่ยต่อเดือน และระยะเวลาที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ ลักษณะของคำถามเป็นแบบเติมคำและเลือกตอบ (Check List) ส่วนที่ 2 แบบสอบถามเกี่ยวกับความต้องการของชุมชนในการพัฒนาศักยภาพเพื่อการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน ประกอบด้วยข้อคำถาม การจัดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน การท่องเที่ยวโดยชุมชน และการมีส่วนร่วมในการจัดการท่องเที่ยวชุมชน ส่วนที่ 3 ข้อเสนอแนะแนวทางการส่งเสริมและพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน ตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาทเป็นคำถามปลายเปิด โดยแบบสอบถามทั้งหมดมีลักษณะเป็นแบบมาตราส่วนประมาณค่า 5 ระดับ (Rating Scale) คือ มากที่สุด มาก ปานกลาง น้อย และน้อยที่สุด แล้วนำแบบสอบถามไปทดสอบคุณภาพโดยหาค่าความเที่ยงตรง โดยนำแบบสอบถามที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นไปปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ 3 ท่าน เพื่อทำการตรวจสอบความถูกต้องและทดสอบความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหา ของคำถามในแต่ละข้อว่าตรงตามวัตถุประสงค์ของการศึกษาวิจัยในครั้งนี้หรือไม่ จากนั้นนำมาแก้ไขปรับปรุงให้เหมาะสมและถูกต้อง นำแบบทดสอบไปทดสอบหาความเชื่อมั่น ผู้วิจัยหาความเชื่อมั่นโดยการนำแบบสอบถามที่แก้ไขปรับปรุงแล้วไปทำการทดสอบกับประชากรในกลุ่มที่มีลักษณะใกล้เคียงกับกลุ่มที่จะศึกษา จำนวน 30 ราย โดยทำการวิเคราะห์ทางสถิติเพื่อหาความเชื่อมั่น โดยวิธีการหาความสอดคล้องภายในของข้อความแต่ละตอนในแบบสอบถาม ส่วนแบบสัมภาษณ์ที่ใช้ในเวทีสนทนากลุ่ม (Focus Group) ระหว่างผู้วิจัยและผู้เข้าร่วมเสวนาระดมความคิด เป็นการถามแบบเจาะลึก โดยกำหนด ดังนี้ 1. ชุมชนตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาทมีการบริหารจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน อย่างไร 2. ท่านมีส่วนเข้าไปมีส่วนร่วมในการส่งเสริมและพัฒนาแหล่ง/กิจกรรมการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างไรบ้าง 3. แหล่งท่องเที่ยว/ พื้นที่/ กิจกรรมการท่องเที่ยวโดยชุมชนของตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาทมีอะไรบ้าง และแต่ละแหล่งมีความโดดเด่นอย่างไร 4. การเปลี่ยนแปลงของวิถีชุมชน วัฒนธรรมชุมชน ปัญหาและผลกระทบ ภายหลังที่มีการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนมีอะไรบ้าง (ในด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคม ด้านวัฒนธรรม และด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม) 5. แนวทางการส่งเสริมและพัฒนาการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนของตำบลธรรมามูล อำเภอเมือง จังหวัดชัยนาท คำอธิบายโครงการวิจัย (อย่างย่อ) : - จำนวนเข้าชมโครงการ : 229 ครั้ง รายชื่อนักวิจัยในโครงการ ชื่อนักวิจัย ประเภทนักวิจัย บทบาทหน้าที่นักวิจัย สัดส่วนปริมาณงาน(%) นายวรภพ วงค์รอด บุคลากรภายในมหาวิทยาลัย หัวหน้าโครงการวิจัย 100 กลับไปหน้าโครงการวิจัยทั้งหมด